ص: 2

سلام بر خورشید: نگاهی نو به زیارت عاشورا

مهدی خدامیان آرانی

ص: 3

ص: 4

ص: 6

آنجا نگه داشتی، به من حرف هایی زدی و ناسزا گفتی و با مشت به پهلوی من زدی...

من آن شب سکوت کردم، امّا سکوت من، هزاران حرف داشت. آیا می خواهی بدانی معنای سکوت آن شب من چه بود؟

به جانِ خودت، آن شب اصلاً زیارت عاشورا نمی خواندم، آن وقت ها، فقط در ماه محرّم، زیارت عاشورا می خواندم و بس!

من آن شب تصمیم گرفتم با زیارت عاشورا بیشتر آشنا شوم، در مورد آن تحقیق کنم و آن را بیشتر بخوانم.

اگر تو آن شب این کار را نمی کردی، الآن این کتاب بر روی دست مهربانِ دوستان من نبود. اکنون خدا را شکر می کنم، تو باعث شدی تا نگاهم به زیارت عاشورا تغییر کند.

مهدی خُدّامیان آرانی

دی ماه 1390

ص:8

حتماً شنیده ای که یزید می خواست اسلام را نابود کند، خون حسین(ع) بود که اسلام را زنده کرد.

* * *

آقای من! سخنی گفتی و دل مرا سوزاندی! مرا در حسرت بزرگی گذاشتی.

می پرسی: چرا؟

آخر هر کاری بکنم، نمی توانم روز عاشورا در کربلا باشم، به آسانی نمی توانم به کربلا بروم، راه من بسیار دور است، حالا چه کنم، نمی دانم.

افسوس می خورم، چه کنم؟ حیف شد، من سعادت نداشتم، خدا این توفیق را به هر کسی نمی دهد که عاشورا در کربلا باشد.

آری! من و کجا و این سعادت کجا!

* * *

گفتی که دلت می سوزد، تو هم می خواهی از زیارت حسین(ع) بهره ببری.

آیا می خواهی به تو کاری یاد بدهم که ثواب سفر کربلا داشته باشد؟

اگر تو این کار را انجام بدهی، خدا به تو هم ثواب آن دو هزار حجّ را بدهد!

چرا با تعجّب نگاهم می کنی! چرا باور نمی کنی؟

من ضمانت می کنم. من امام معصوم هستم، ضمانت می کنم که خدا آن ثواب را به تو بدهد.

مگر تو باور نداری که من معصوم هستم و هرگز گزافه نمی گویم.

روز عاشورا که فرا رسید، صبر کن تا ساعت حدود 10 صبح بشود، آنگاه اگر می توانی از شهر خود خارج شو، به بیابان برو، اگر نمی توانی کافی است که از خانه خارج شوی و به زیر آسمان بروی.

اکنون رو به کربلا بایست و با دست به سوی حسین(ع) اشاره کن و سلام کن،

ص:10

سلامی که با تمام توجّه تو همراه باشد، با همه وجودت به امام شهید خود سلام کن.

بعد از آن، دشمنان ما را لعنت و نفرین کن، از خدا بخواه تا کسانی که حسین(ع) را با لب تشنه شهید کردند به عذاب سخت خود گرفتار کند.

نمی شود ما را دوست داشته باشی و هم با دشمن ما، دوست باشی. اگر با ما دوست هستی، باید با دشمنان ما دشمن باشی. این یک قانون است.

سپس دو رکعت نماز بخوان و بعد از آن بر حسین(ع) اشک بریز، اشک بر مظلومیّت کسی که برای دین خدا قیام کرد و همه هستی خود را در راه خدا فدا نمود.

سعی کن که روز عاشورا، روز غم و اندوه تو باشد، وقتی به دوستان خود می رسی، به آنها یادآوری کن که روز عاشورا، روز غم و اندوه است، روز مصیبت است، یادت باشد که به اهل خانه خود هم، این نکته را یادآوری کنی.

اگر تو این کارها را انجام بدهی، ضمانت می کنم که خدا برای تو ثواب دو هزار حجّ بنویسد.

* * *

حتماً شنیده ای که دشمنان ما، روز عاشورا را عید می گیرند، آنها رسمی دارند، آنها در روز عاشورا خرید می کنند و خیال می کنند که این کار باعث برکت زندگی آنها می شود. آری! آنها روز شهادت حسین(ع) را روز برکت نامیده اند.(1)

ولی تو در روز عاشورا، چیزی برای خانه خود خریداری نکن، سعی کن در آن روز معامله ای انجام ندهی، روز عاشورا باید روز عزاداری تو باشد، آن روز کارهای خود را تعطیل کن، به احترام عزای امام، به عزاداری بپرداز.

اگر تو حرمت عاشورا را نگاه داشتی، خدا برای تو ثواب زیادی می نویسد.

ص:11

* * *

آقای من! خدا به شما جزای خیر دهد. شما قلب مرا شفا دادید، حسرت و غصّه ای بزرگ بر دلم نشسته بود، شما آن را برطرف کردید و دل مرا شاد نمودید.

مولای من! به همه سخنان شما عمل می کنم، امیدوارم که خدا به من ثواب کسانی را بدهد که به زیارت کربلا رفته اند.

آری! خدا بسیار مهربان است و به بندگان خود لطف دارد، اگر من به دستورات شما عمل کنم، حتماً از آن ثواب بهره مند خواهم بود.

برایم گفتی که سوی کربلا بایستم و به حسین(ع) سلام کنم، کاش برایم می گفتی چه بگویم و چگونه با حسین(ع) سخن آغاز کنم.

خیلی دوست دارم تا شما برایم یک «زیارت» بگویید، تا من آن را در روز عاشورا بخوانم.

* * *

رو به کربلا کن و «زیارت عاشورا» را بخوان.

حتماً شنیده ای که فرشتگان آسمان هم به زیارت حسین(ع) می آیند، وقتی آنها به کربلا می آیند، همین زیارت عاشورا را می خوانند.

وقتی تو حسین(ع) را این گونه زیارت می کنی، مانند کسی هستی که در کربلا همراه امام حسین(ع) بودند و جان خود را فدای او نمودند.

خدا برای تو ثواب بسیار زیادی می نویسد و گناهان زیادی را هم از پرونده اعمال تو پاک می کند، مقام و جایگاه تو در نزد خدا فزونی می یابد و...

این زیارت، فقط برای روز عاشورا نیست، تو می توانی هر روز و شب، این زیارت را بخوانی! هر وقت که فرصت داشتی می توانی این گونه حسین(ع) را زیارت کنی.

فراموش نکن، اگر تو هر روز این زیارت را بخوانی، به همه این ثواب ها و

ص:12

زیبایی ها می رسی.

من از تو می خواهم که همواره این زیارت را بخوانی. هر روز حسین(ع) را این گونه زیارت نما!

* * *

وقتی تو زیارت عاشورا را خواندی، دو رکعت نماز بخوان و سپس دعا بخوان و با خدای خود راز و نیاز کن. برای تو دعایی را می گویم تا تو آن را بعد از زیارت عاشورا بخوانی.

اگر تو زیارت عاشورا و دعای بعد از آن را بخوانی، خدا به تو نظر رحمت می کند و برای تو ثواب زیارت کربلا را می نویسد.(1)

به این نکته توجّه نما، فرق نمی کند در کربلا باشی و این زیارت را بخوانی، یا این که در شهر خودت باشی و این زیارت را بخوانی. تو در هر کجا باشی، می توانی این زیارت و دعای بعد از آن را بخوانی و در گروه زائران حسین(ع) قرار بگیری.

من ضمانت می کنم و قول می دهم که هر کس این زیارت و دعای بعد از آن را بخواند، خدا حاجت و خواسته او را برآورده کند و او را به آرزویش برساند، ضمانت می کنم که او ناامید از درگاه خدا بازنگردد.

* * *

زیارت عاشورا را قدر بدان و سعی کن همواره آن را بخوانی، من امام تو هستم و ضمانت کردم که تو وقتی این زیارت را بخوانی به خواسته خود می رسی، من این ضمانت را از طرف خود نمی گویم، بلکه از پدران خود شنیده ام و آنان نیز آن را ضمانت کرده اند، آنها این زیارت را از پیامبر شنیده اند. پیامبر هم از طرف خدا این ضمانت را نموده است.

ص:13

* * *

من خدای تو هستم، خدایی که جهان هستی را آفریده ام و به آن هیچ نیازی ندارم. در خدایی خود، یگانه هستم و در بزرگی بی همتایم. من یگانه و بی نیازم.

می دانی که جبرئیل فرشته ای است که پیام مرا برای پیامبران می برد، یک روز جبرئیل را به نزد آخرین پیامبر خود فرستادم تا پیامم را به او برساند.

گوش کن، این پیام من است:

ای فرستاده من! ای آخرین پیامبر من! ای محمّد!

هر کس حسین را با این زیارت (از راه دور یا نزدیک) زیارت کند و دعای بعد از آن را بخواند، زیارت او را قبول می کنم. قسم یاد می کنم که حاجت او را روا کنم و او را به آرزویش برسانم. دل او را شاد می کنم و در روز قیامت رحمت و مهربانی خود را بر او ارزانی می دارم...

ای فرشتگان من! شما شاهد باشید که چنین عهدی نموده ام. این عهد را بر خود لازم کرده ام.

* * *

من جبرئیل هستم، فرشته ای که پیام خدا را برای پیامبران می آورم.

امروز این پیام را برای پیامبر تو آورده ام، وقتی که پیام خدا را به او رساندم، چنین گفتم:

ای آخرین پیامبر خدا! خدا مرا به سوی تو فرستاد تا به تو این بشارت بزرگ را بدهم و این گونه قلب تو را شاد نمایم.

من آمده ام تا این بشارت را به تو و علی و فاطمه و حسن و حسین برسانم. این بشارت برای همه امامانی که از نسل حسین هستند نیز می باشد.

* * *

ص:14

من امام ششم تو هستم، امام صادق.

سخنان مرا شنیدی، هر وقت در زندگی برایت مشکلی پیش آمد، زیارت عاشورا و دعای بعد از آن را بخوان.

هر وقت با خدای خود کار داشتی و می خواستی با او سخن بگویی، از این راه با او ارتباط بر قرار کن.

باور کن که خدا همیشه به وعده خود عمل می کند و هرگز امید کسی را ناامید نمی کند، آری!خدا سرچشمه همه خوبی ها و زیبایی ها است، او مهربان و بخشنده است.(1)

ص:15

ص:16

را فراموش نمی کنم. به تو سلام می کنم تا بدانی بر سر آن پیمان خود هستم.

چه روزی بود آن روز!

روزی که خدا هم در قرآن از آن این گونه یاد می کند:

(أَلَستُ بِرَبِّکُم قَالُوا بَلَی).(1)

خدا با همه ما سخن گفت. او از ما سؤل کرد: آیا من خدای شما نیستم؟ آن روز همه در جواب گفتند: آری! شهادت می دهیم که تو خدای ما هستی.

بعد از آن، خدا پیامبران خود را برای ما معرّفی کرد، بعد از آن، نوبت به معرّفی کسانی رسید که جانشینان پیامبران بودند. خدا آنان را برای ما معرّفی کرد، او به همه دستور داد تا از پیامبران و جانشینان آنها اطاعت کنند.

و تو هم که امام سوم و سومین جانشین آخرین پیامبر خدا بودی، آن روز تو را شناختم، به امامت تو اعتراف نمودم.

آری! امامت دوازده امام را پذیرفتم، عهد کردم که در مقابل شما تسلیم باشم و گوش به فرمان شما باشم. امروز هم به امامت مهدی(ع) باور دارم، گوش به فرمان او هستم، منتظر هستم تا او ظهور کند و همچون سربازی در خدمت او باشم.(2)

امروز به سوی تو می آیم و به تو سلام می کنم. می خواهم به این وسیله به تو بگویم که من بر سر آن پیمان بزرگ هستم، آن را از یاد نبرده ام.(3)

* * *

سلام ای پدرِ بندگان خدا! یا أَبا عَبدِ اللّه ِ

اگر تو نبودی، اگر قیام تو نبود، دیگر از بندگی خدا هم خبری نبود، اگر تو نبودی، دشمنان اسلام، این دین را از بین برده بودند.

تو پدر معنوی همه کسانی هستی که مسلمان هستند. همه آنها وامدار تو هستند، تو مایه زنده ماندن دین خدا شدی.

ص:18

ای پدر بندگان خدا! به نزد تو آمده ام تا آیین بندگی بیاموزم.

شنیده ام که اوّلین بار، پیامبر تو را به این نام نامید، روزی که تو را در آغوش گرفت و برای تو گریه کرد.

چقدر دوست دارم که آن خاطره را بازگو کنم، باید به تاریخ سفر کنم، به سال ها قبل، به مدینه بروم:

اینجا مدینه است . به پیامبر خبر رسیده است که تو به دنیا آمده ای. او خیلی خوشحال است و خدا را شکر می کند.

پیامبر دوست دارد تا هر چه زودتر تو را ببیند، برای همین به سوی خانه مادرت فاطمه(س) حرکت می کند.

وقتی پیامبر به خانه مادرت می رسد، وارد خانه می شود، او دستور می دهد تا تو را به نزد او بیاورند. پیامبر تو را در آغوش می گیرد، روی تو را می بوسد و تو را می بوید و نامت را حسین می گذارد.

هفت روز می گذرد، دیگر وقت آن است که پیامبر برای تو «عَقیقه» نماید. «عقیقه» رسمی است که مستحب است برای هر نوزاد در روز هفتم تولد او انجام شود.

این رسم چنین است: گوسفندی خریداری می کنی و به نیّت سلامتی نوزاد خود، آن را ذبح می کنی و با گوشت آن، غذایی آماده کنی تا مردم و فقیران از آن غذا استفاده کنند.

پیامبر برای تو گوسفندی عقیقه می کند و برای سلامتی تو صدقه می دهد.

اکنون دیگر وقت آن است که پیامبر تو را در آغوش گیرد. تو حسین او هستی، او تو را خیلی دوست دارد. همین که پیامبر تو را در آغوش می گیرد، اشک از چشمانش جاری می شود.

خدای من! چه شده است؟ چرا پیامبر گریه می کند؟

ص:19

لحظاتی می گذرد، قطرات اشک از چشمان پیامبر جاری می شود، او رو به تو می کند و می گوید:

ای ابا عبد اللّه! مصیبت تو خیلی سخت است!!

هیچ کس نمی داند پیامبر از چه سخن می گوید، باید سال ها بگذرد تا کربلا پیش بیاید و راز این سخن پیامبر آشکار شود. فقط هفت روز از زندگی تو گذشته بود که پیامبر تو را به این نام خواند.

* * *

سلام ای فرزند رسول خدا!

تو از نسل پیامبر هستی، تو پسر رسول خدا هستی.

شنیده ام که گروهی گفته اند من نباید تو را از نسل پیامبر بدانم، آن ها می گویند: حسین، پسر دختر پیامبر است، او نوه دختری پیامبر است. کسی که نوه دختری پیامبر است، از نسل پیامبر نیست!

ولی من تو را فرزند پیامبر می دانم، تو از نسل پیامبر هستی، تو پسر پیامبر هستی.

این باور من است و قرآن هم آن را تأیید می کند. سخن بدون دلیل نمی گویم. اکنون می خواهم از قرآن دلیل بیاورم.

من می خواهم با آن کسی که تو را فرزند پیامبر نمی داند سخن بگویم:

-- آیا این آیه قرآن را شنیده ای: (مِن ذُرِّیَّتِهِ دَاوُودَ وَسُلَیْمانَ).

-- آری! این آیه 84 سوره «اعراف» می باشد.

-- تو می توانی معنای آن را برایم بگویی؟

- خدا می گوید که داوود و سلیمان(ع) از فرزندان ابراهیم(ع) هستند.

-- آیا می دانی ادامه این سخن خدا چیست؟

-- (و زکریا و یحیی و عیسی)، یعنی زکریا و یحیی و عیسی(ع) از فرزندان

ص:20

ابراهیم هستند.

-- آیا می توانی بگویی پدر عیسی(ع) که بود؟

-- چه حرف ها می زنی؟ معلوم است، خداوند عیسی(ع) را از مادرش مریم (و بدون پدر) آفرید.

-- خوب. اگر عیسی(ع) پدر ندارد، پس از طرف مادرش به ابراهیم(ع) می رسد، یعنی مادر او (مریم) با چند واسطه به ابراهیم(ع) می رسد، پس معلوم می شود قرآن، عیسی(ع) را (که فرزند دخترِ ابراهیم(ع) است)، فرزند ابراهیم(ع) می داند. اکنون می خواهم بپرسم، چطور می شود که عیسی(ع)، فرزند ابراهیم(ع) باشد، امّا حسین(ع)، فرزند پیامبر نباشد؟ آیا فاصله مریم(س) به ابراهیم بیشتر است یا فاصله فاطمه(س) به پیامبر؟ مریم(س) با چندین واسطه به ابراهیم(ع) می رسد و خدا فرزند مریم(س) را فرزند ابراهیم(ع) معرّفی می کند، امّا فاطمه(س)، دختر پیامبر است و بین او و پیامبر هیچ واسطه ای نیست، آیا باز هم می گویی که حسین(ع) فرزند پیامبر نیست؟

* * *

سلام ای فرزند علی، سلام ای فرزند امیر مؤنان!

سلام ای فرزند آقای آسمان و زیبایی ها!

تو فرزند علی(ع) هستی، همان که جانشین پیامبر و خلیفه او بود، همان که رشادت ها و شجاعت های او باعث پیروزی اسلام شد، اگر علی(ع) و شجاعت او نبود، دشمنان این دین را از بین برده بودند. از همه مهم تر اگر صبر علی(ع) نبود، از اسلام هم چیزی باقی نمانده بود.

«امیرمؤنان» چه اسم زیبایی است! اسمی که خدا به پدرِ تو داده است، شبی که پیامبر به معراج رفته بود، در آن شب، خدا علی(ع) را به این نام نامید.

شرح ماجرا این چنین است:

ص:21

پیامبر از بهشت عبور می کند و به ملکوت أعلی می رسد. آنگاه جبرئیل با پیامبر خداحافظی می کند. پیامبر به او می گوید: چرا همراه من نمی آیی؟

جبرئیل جواب می دهد: اگر به اندازه سر سوزنی جلوتر بیایم، پرو بال من می سوزد.(1)

و جبرئیل منتظر می ماند و پیامبر به سفر خود ادامه می دهد...

پیامبر به هفتاد هزار حجاب (پرده هایی از نور) می رسد که از هر حجاب تا حجاب دیگر پانصد سال راه است ! و پیامبر داخل این حجاب ها می شود. حجاب عزّت، حجاب قدرت، حجاب کبریاء، حجاب نور...، آخرین حجاب، حجاب جلال است.(2)

پیامبر از حجاب ها عبور می کند و به ساحت قدس الهی می رسد.(3)

لحظه وصال فرا می رسد، و خدا با دوست خود خلوت می کند و با او سخن می گوید: «ای ،محمّد ! سلام مرا به علی برسان».

و اینک بین خدا و پیامبر سخنان دیگری به میان می آید:

- ای محمّد، چه کسی از بندگان مرا بیشتر دوست داری؟

- بار خدایا، تو خود بر قلب من آگاهی داری.

- آری! من می دانم، ولی اکنون می خواهم که از زبان تو بشنوم !

- پسر عمویم علی را بیش از همه دوست دارم.(4)

و اینجاست که خداوند پیامبر را به دوست داشتن علی(ع) امر می کند و به او خطاب می کند: «آنانی که علی را دوست دارند دوست بدار».(5)

و خدا وعده شفاعت شیعیان علی(ع) را به پیامبر می دهد.(6)

اینجاست که پیامبر به سجده می رود ، و خدا به او چنین می گوید: «هر کس از علی اطاعت کند مرا اطاعت کرده و هر کس نافرمانی علی را بکند، از من نافرمانی کرده است. در روز قیامت این علی است که مؤنان را از آب گوارای کوثر

ص:22

سیراب می سازد».(1)

* * *

سلام ای فرزند فاطمه!

سلام ای فرزند بانوی بی نظیر، ای فرزند بانوی آب و آفتاب!

سلام ای فرزند بانویی که بر همه بانوان جهان، سروری می کند، همان که پیامبر او را پاره تن خود نامید و او را همچون جان خویش دوست می داشت.(2)

و چه کسی می تواند در مورد مقام فاطمه(س) سخن بگوید؟ خدا به پیامبر فاطمه را عنایت کرد: (إِنَّ-آ أَعطَینَاکَ الکَوثَرَ ): ما به تو کوثر داده ایم.(3)

فاطمه(س)، همان کوثر پیامبر است. فاطمه همان بانوی مهربانی که در روز قیامت، دوستان خود را نجات خواهد داد.

من دوست داشتم بدانم نام فاطمه(س) را چه کسی برای دختر پیامبر انتخاب کرده است، مدّتی گذشت تا این که فهمیدم این نام را خدا برای فاطمه(س) انتخاب کرده است.

به راستی چرا خدا، فاطمه(س) را به این نام نامید؟

معنای واژه «فاطمه» این است: «جدا شده». فاطمه(س) را به این نام خوانده اند زیرا او و فرزندان و دوستانش از آتش جهنّم، جدا شده اند.

در روز قیامت، فرزندان و دوستان فاطمه(س)، از شفاعت او بی نصیب نخواهد ماند!

چه روز باشکوهی خواهد بود آن روز!

روزی که فاطمه(س) در صحرای محشر حاضر شود، در آن روز مریم(س)پیشاپیش فاطمه(س) همچون خدمتکاری حرکت می کند، بهشت در انتظار فاطمه(س) است، فاطمه به سوی بهشت حرکت می کند.(4)

در این میان، نگاه فاطمه(س) به گوشه ای خیره می ماند، فرشتگان عدّه ای را به

ص:23

سوی جهنّم می برند، آنها کسانی هستند که در دنیا گناه انجام داده اند و امروز باید به آتش بسوزند.

فاطمه(س) به آنان نگاه می کند، او عدّه ای از دوستان خود را در میان آنان می یابد. در این هنگام فاطمه(س) با خدای خویش سخن می گوید:

ای خدای من! تو مرا فاطمه نام نهادی، و به خاطر من عهد کردی که دوستانم را از آتش جهنّم جدا کنی! خدایا! تو هرگز عهد و پیمان خود را فراموش نمی کنی، از تو می خواهم امروز شفاعت مرا در حقّ دوستانم قبول کنی و آنان را از آتش جهنّم آزاد گردانی!

و صدایی در صحرای محشر می پیچد، اکنون خدای یگانه با فاطمه(س) سخن می گوید:

حقّ با توست. تو را «فاطمه» نام نهادم و عهد کرده ام که به خاطر تو دوستان تو را از آتش جهنّم آزاد گردانم.(1)

من بر سر عهد خود هستم ای فاطمه من!

من امروز همه دوستان تو را از آتش عذاب خود آزاد خواهم نمود تا مقام و جایگاه تو برای همه آشکار شود، امروز روز توست. هر کس را که می خواهی شفاعت کن و با خود به سوی بهشت ببر!(2)

ص:24

عهد و پیمانی که با تو بستند وفادار ماندند و تو را تنها نگذاشتند.

چه زیباست حکایت وفای یاران تو...

* * *

شب عاشورا است و تو یاران خود را فرا می خوانی. همه به سوی خیمه تو می شتابند و روبروی تو می نشینند. تو نگاهی به یاران خود می کنی و می گویی: «من خدای مهربان را ستایش می کنم و در همه شادی ها و غم ها او را شکر می گویم. خدایا! تو را شکر می کنم که به ما فهم و بصیرت بخشیدی و ما را از اهل ایمان قرار دادی».(1)

برای لحظه ای سکوت می کنی، همه منتظر هستند تا تو به سخن ادامه دهی.

بار دیگر صدای تو به گوش می رسد: «یاران خوبم! یارانی به خوبی و وفاداری شما نمی شناسم. بدانید که ما فقط امشب را مهلت داریم و فردا روز جنگ است. به همه شما اجازه می دهم تا از این صحرا بروید. بیعت خود را از شما برداشتم، بروید، هیچ چیز مانع رفتن شما نیست. اینک شب است و تاریکی! این پرده سیاه شب را غنیمت بشمارید و از این جا بروید و مرا تنها گذارید».(2)

غوغایی به پا می شود. هیچ کس گمان نمی کرد که تو بخواهی این گونه سخن بگویی.

همه، گریه می کنند. تو آتشی در جان ها انداخته ای.

* * *

کجا برویم؟ چگونه کربلا را رها کنیم؟

وقتی تو این جا هستی، بهشت این جاست، ما کجا برویم؟!

فضای خیمه پر از گریه است. اشک به هیچ کس امان نمی دهد و بوی عطر وفاداری همه را مدهوش کرده است.

اکنون عبّاس برمی خیزد. صدایش می لرزد و گویی خیلی گریه کرده است. او

ص:26

می گوید: «خدا آن روز را نیاورد که ما زنده باشیم و تو در میان ما نباشی».(1)

دیگر بار گریه به عبّاس فرصت نمی دهد. با گریه عبّاس، صدای گریه همه بلند می شود.(2)

تو نیز، آرام آرام گریه می کنی و در حقّ برادر خود دعا می کند. سخنان عبّاس به دل همه آتش غیرت زد.

مسلم بن عَوسجه نیز می ایستد و با اعتقادی راسخ می گوید: «به خدا قسم! اگر هفتاد بار زنده شوم و در راه تو کشته شوم و دشمنانت بدن مرا بسوزانند، هرگز از تو جدا نمی شوم و در راه تو جان خویش را فدا می کنم. امّا چه کنم که یک جان بیشتر ندارم».(3)

زُهیر از انتهای مجلس با صدای لرزان می گوید: «به خدا دوست داشتم در راه تو کشته شوم و دیگر بار زنده شوم و بار دیگر کشته شوم و هزار بار بلاگردانِ وجود تو باشم».(4)

هر کدام به زبانی خاص، وفاداری خود را اعلام می کنند، سخن همه آنها یکی است: «به خدا قسم ما تو را تنها نمی گذاریم و جان خویش را فدای تو می کنیم».(5)

تو نگاهی به یاران با وفای خود می کنی و در حقّ همه آنها دعا می کنی و می گویی: «خداوند به شما جزای خیر دهد! بدانید که فردا همه شما به شهادت خواهید رسید و هیچ کدام از شما زنده نخواهید ماند».(6)

همه آنان خدا را شکر می کنند و می گویند: «خدا را ستایش می کنیم که به ما توفیق یاری تو را داده است».(7)

* * *

صدایی توجّه تو را به خود جلب می کند، سر بر می گردانی، قاسم را می بینی، او یادگار برادرت است، او نوجوان حسن(ع) است. تو سراپاگوش می شوی و او این

ص:27

چنین سخن می گوید: «عمو جان! آیا فردا من نیز کشته خواهم شد؟»

قاسم با این سخن، اندوهی غریب بر چهره تو می نشاند و همه جا را سکوت فرا می گیرد.

همه می خواهند بدانند که تو در جواب چه خواهی گفت. چشم ها گاه به تو نگاه می کنند و گاه به قاسم!

به راستی چرا این سؤل را پرسید؟ مگر تو نگفتی که فردا همه کشته خواهیم شد؟

اما نه! قاسم حقّ دارد سؤل کند. آخر کشتن نوجوان که رسم مردانگی نیست!

قاسم فقط سیزده سال سن دارد، تو یکبار دیگر قامت زیبای قاسم را می بینی. اندوه را با لبخند پیوند می زنی و می پرسی:

-- پسرم! مرگ در نگاه تو چگونه است؟

-- مرگ و شهادت برای من از عسل هم شیرین تر است.

همه از جواب قاسم، جانی دوباره می گیرند و بر او آفرین می گویند. آری! قاسم این شیوایی سخن را از پدرش، امام حسن(ع) به ارث برده است.

اکنون تو در جواب می گویی: «عمویت به فدایت باد! آری! تو هم شهید خواهی شد».(1)

با شنیدن این سخن، شادی و نشاط تمام وجود قاسم را فرا می گیرد.

* * *

ای حسین! به راستی که یاران تو از بهترین یاران هستند. چه استوار ماندند و از بزرگ ترین امتحان زندگی خویش سر بلند بیرون آمدند. تاریخ همواره به آنان آفرین می گوید.

اکنون تو نگاهی به یاران خود می کنی و می گویی: «سرهای خود را بالا بگیرید و جایگاه خود را در بهشت ببینید».(2)

ص:28

همه، به سوی آسمان نگاه می کنند. پرده ها کنار می رود و بهشت نمایان می شود.

خدای من! این جا بهشت است! چقدر با صفاست!

تو تک تک یاران خود را نام می بری و جایگاه و خانه های بهشتی آنها را نشان آنها می دهی. آری! امشب بهشت، بی قرار یاران تو شده است.(1)

برای لحظاتی سراسر خیمه تو غرق شادی و سرور می شود. همه به یکدیگر تبریک می گویند.(2)

ص:29

ص:30

پیامبران خدا هم برای غربت و مظلومیّت تو اشک ریخته اند، آری! هر پیامبری که تو را یاد کرد، بر تو گریست.

* * *

اینجا کوه صفاست، همان کوهی که کنار کعبه است. نگاه کن! آدم(ع) را می بینی که بر فراز این کوه به سجده رفته است.(1)

او در حسرت بهشت است. خوشا به حال روزی که او در بهشت مهمان خدا بود و از همه نعمت های آن استفاده می کرد، امّا شیطان او را فریب داد و او از بهشت رانده شد.

آدم پشیمان است، او با خدای خویش سخن می گوید تا گناهش را ببخشد. سجده های او بسیار طولانی است. او ساعت ها سر از سجده برنمی دارد، گریه می کند و اشک می ریزد:

ای خدای مهربان! من بنده تو هستم، همواره مهربانی تو بیش از خشم توست. تو را می خوانم تا از گناهم درگذری که من به خودم ظلم کرده ام!

صدایی به گوش آدم می رسد: سلام ای آدم!

آدم سر از سجده برمی دارد، او کیست به آدم سلام می کند؟

آدم جبرئیل را می بیند، جواب سلام او را می دهد. اکنون جبرئیل به او چنین می گوید: «خدا مرا به سوی تو فرستاده است، او گفته است تا به تو یاد بدهم چگونه دعا کنی تا توبه ات قبول شود، ای آدم! تو باید خدا را به حقّ پنج نفر قسم بدهی، پس بگو: ای خدا تو را به حقّ محمّد و علی و فاطمه و حسن و حسین می خوانم».

آن روز، آدم این پنج نام را از جبرئیل شنید، او فهمید که این پنج نفر نزد خدا مقامی بس بزرگ دارند، امّا وقتی آدم نام حسین(ع) را از جبرئیل شنید، قلبش محزون شد.

ص:32

آدم نمی دانست چه رازی در نام حسین(ع) نهفته است. چرا با شنیدن نام او همه غم های دنیا به دلش آمد. رو به جبرئیل کرد و گفت:

-- ای جبرئیل! چرا با شنیدن نام حسین، حزن و اندوه به دل من آمد؟

-- آی آدم! مصیبت حسین(ع)، بزرگ ترین مصیبت هاست.

-- آن چه مصیبتی است؟

-- روزی فرا می رسد که حسین در کربلا گرفتار دشمنانش می شود، همه یاران او کشته می شوند و او غریب و تنها می ماند. آن روز حسین، تشنه است و جگرش از تشنگی می سوزد، او مردم را به یاری می طلبد امّا مردم پاسخ او را با شمشیرها می دهند. او مظلومانه شهید می شود و دشمنان، خیمه های زن و بچّه هایش را آتش می زنند...

و آدم(ع) این سخنان را می شنود، اشک او جاری می شود... آنگاه خدا هم به احترام اشک بر حسین(ع)، توبه او را قبول می کند.(1)

* * *

سالیان سال بود که ابراهیم(ع) در حسرت داشتن فرزند بود و سرانجام خدا به او پسری زیبا به نام «اسماعیل» داد. وقتی اسماعیل جوانی رشید شد، خدا به او فرمان می دهد تا اسماعیل را در راه او قربانی کند.

ابراهیم(ع) باید ثابت کند که حاضر هست در راه خدا از فرزندش نیز بگذرد.

ابراهیم(ع) با پسرش به سوی قربانگاه حرکت می کنند. اسماعیل به پدر می گوید:

-- مگر ما به قربانگاه نمی رویم تا در راه خدا قربانی کنیم؟

-- آری! پسرم!

-- پس چرا قربانی با خود بر نداشتی؟ گوسفندی و یا شتری!

ص:33

اشک در چشمان پدر حلقه می زند و می گوید: «ای عزیز دلم! تو همان قربانی من هستی، خدا به من دستور داده است که تو را در راه او قربانی کنم».

اسماعیل در جواب پدر می گوید: «ای پدر! آنچه خدا به تو فرمان داده است انجام بده».

آنان به قربانگاه می رسند. پدر، پسر را روی زمین به سمت قبله می خواباند، اکنون پسر چنین می گوید: «روی مرا بپوشان و دست و پایم را ببند».

او می خواست تا پدر مبادا نگاهش به نگاه او برخورد کند و در انجام فرمان خدا، ذرّه ای تردید نماید.

همه فرشتگان ایستاده اند و این منظره را تماشا می کنند، ابراهیم(ع) «بسم اللّه» می گوید و کارد را بر گلوی پسر می کشد؛ امّا کارد نمی برد، دوباره کارد را می کشد، زیر گلوی اسماعیل سرخ می شود. ابراهیم(ع) کارد را محکم تر فشار می دهد؛ امّا باز هم کارد نمی برد، او کارد را بر سنگی می زند و سنگ می شکند.

صدایی در آسمان طنین می اندازد که ای ابراهیم! تو از امتحان موفّق بیرون آمدی. جبرئیل می آید و گوسفندی به همراه دارد و آن را به ابراهیم(ع) می دهد تا قربانی کند.(1)

ابراهیم(ع) پسرش را بار دیگر در آغوش می کشد و آن گوسفند را قربانی می کند و آماده بازگشت به سوی خانه می شوند.

در این هنگام خدا با ابراهیم(ع) سخن می گوید:

-- ای ابراهیم! از میان بندگان من چه کسی را بیشتر از همه دوست داری؟

-- می دانم که تو محمّد، آخرین پیامبر خود را بیش از همه بندگانت دوست داری، برای همین من هم او را بیش از همه دوست دارم.

-- ابراهیم! بگو بدانم آیا فرزند محمّد را بیشتر دوست داری یا فرزند خودت را؟

ص:34

-- خدایا! من فرزند محمّد را بیشتر از فرزند خودم دوست می دارم.

-- ابراهیم! بدان که حسین، فرزند محمّد است، امّا روزی فرا می رسد که گروهی از مسلمانان جمع می شوند و حسین را مظلومانه به شهادت می رسانند. آنها سر از بدن حسین جدا می کنند...

اکنون، اشک از چشمان ابراهیم(ع) جاری می شود، به راستی چگونه می شود که مسلمانان، پسر پیامبر خود را با لب تشنه شهید می کنند؟(1)

* * *

زکریا(ع) یکی از پیامبران بزرگ خداست. او در مورد نام «پنج تن» مطالبی را شنیده است. او می داند که خدای بزرگ، از میان همه آفریده های خود، پنج نفر را بیش از همه دوست دارد. خدا نور آنها را قبل از خلقت آسمان ها و زمین آفریده است.

زکریا(ع) امروز می خواهد با نام این پنج نور مقدّس آشنا شود. او با خدای خویش سخن می گوید: «بار خدایا! نام آن بندگان عزیزت را به من یاد بده».

خدای مهربان، دعای زکریا را مستجاب می کند، به جبرئیل مأموریّت می دهد تا به زمین بیاید و نزد زکریا(ع) برود.

اکنون جبرئیل با زکریا سخن می گوید: «ای زکریا! خدایت به تو سلام می رساند و می گوید: تو از من خواستی تا نام بهترین بندگان خود را به تو یاد دهم. این نام آنهاست: محمّد، علی، فاطمه، حسن و حسین».

زکریا شکر خدا را به جای می آورد. او خیلی خوشحال است که به آرزوی خود رسیده است.

زکریا زبان به ذکر این پنج نام می گشاید، چند روز می گذرد، زکریا(ع) متوجّه نکته ای عجیب می شود. هر وقت دلش می گیرد، هر وقت غم و غصّه های دنیا به

ص:35

دلش می آید، وقتی نام محمّد و علی و فاطمه و حسن(ع) را به زبان می آورد، غم ها از دلش می روند، دلش شاد می شود، امّا هر وقت که نام حسین(ع) را می آورد، غم به دلش می آید و اشک در چشمانش حلقه می زند!

این چه رازی است؟ این حسین(ع) کیست که نامش این چنین اشک مرا جاری می کند؟ چرا نام حسین، این گونه دلم را غرق اندوه می کند؟

زکریا هر چه فکر می کند، به نتیجه ای نمی رسد، باید از خودِ خدا بپرسد که چه رازی در نام حسین(ع) است.

سرانجام او رو به آسمان می کند و به خدا چنین می گوید: «خدایا! تو نام پنج تن را به من یاد دادی، وقتی نام محمّد و علی و فاطمه و حسن را به زبان می آوردم، همه غم هایم فراموشم می شود، غصّه ها از دلم می رود، امّا چه رازی است که وقتی نام حسین را می برم، اشک در دیدگانم حلقه می زند؟».

امروز خدا برای زکریا(ع) از آینده می گوید، از کربلای حسین(ع)! از عطش او! از شهادت یاران او! از اسارت زن و بچّه او!

زکریا(ع) آن روز حکایت کربلا را می شنود، اشک می ریزد، او سه روز از مسجد بیرون نمی آید، با هیچ کس دیدار نمی کند، سه روز برای حسین(ع) گریه می کند...(1)

* * *

نام من اُمّ سَلمه است، همسر پیامبر هستم، یک روز پیامبر به من گفت: «همسرم! از تو می خواهم از اتاق بیرون بروی و هیچ کس را به اتاق راه ندهی».

من فهمیدم که پیامبر می خواهد تنها باشد، شاید فرشته وحی می خواست بر او نازل شود، نمی دانم. هر چه بود پیامبر دوست داشت لحظاتی تنها باشد. من از اتاق بیرون رفتم و کنار در ایستادم.

ص:36

در این هنگام دیدم حسین(ع) به این سو می آید، او تقریباً شش سال دارد، حسین(ع) به سوی در اتاق می رود. من در فکر بودم چه کنم، آیا مانع رفتن او بشوم؟

با خود گفتم که پیامبر، نوه خود را خیلی دوست دارد و حتماً با دیدن نوه اش خوشحال می شود. حسین(ع) نزد پیامبر می رود.

لحظاتی می گذرد...یک وقت، صدای گریه پیامبر به گوشم می رسد.

خدای من! چه شده است؟ چرا پیامبر با صدای بلند گریه می کند؟ من تا به حال، صدای گریه پیامبر را این گونه نشنیده بودم.

خدایا! چه کنم؟ آیا وارد اتاق بشوم؟ پیامبر به من گفت کسی وارد اتاق نشود. چه کنم؟ نگرانم. نکند اتّفاق بدی افتاده باشد؟

سرانجام نتوانستم طاقت بیاورم. در را باز کردم، دیدم که پیامبر نشسته است و حسین(ع) را روی زانوی خود نشانده است و دست به پیشانی او می کشد و گریه می کند.

جبرئیل برای پیامبر ماجرای کربلا را گفته است، پیامبر برای غربت و مظلومیّت فرزندش اشک می ریزد، امّا چه رازی در پیشانی حسین(ع) بود؟ چرا پیامبر دست به پیشانی او می کشید و گریه می کرد؟

پیامبر از میان ما می رود، سال ها می گذرد...

نزدیک سال 61 هجری می شود، کاروان حسین(ع) به سوی کربلا حرکت می کند، آن قدر پیر شده ام که نمی توانم همراه او بروم و در مدینه می مانم.

مدّتی می گذرد، خبرهای کربلا به من می رسد، آن وقت می فهمم که چرا آن روز پیامبر دست به پیشانی حسین می کشید و گریه می کرد.

ص:37

آری! عصر عاشورا که فرا رسید، دیگر هیچ یار ویاوری برای حسین نمانده بود، همه یاران او به خاک و خون افتاده بودند.

آری! حسین(ع) تنهای تنها شده بود. او رو به مردم کوفه کرد و با آنان سخن گفت: ای مردم! من مهمان شما هستم. شما مرا به سوی شهر خود دعوت کردید. من پسر دختر پیامبر شما هستم. چرا می خواهید خون مرا بریزید؟

دستور رسید تا بدن حسین(ع) را آماج تیرها کنند، یکی از کوفیان، به همراه خود تیر و کمان نداشت، او خم شد، از روی زمین، سنگ بزرگی را برداشت و پیشانی حسین(ع) را نشانه گرفت... سنگ آمد و آمد تا به پیشانی حسین(ع)اصابت کرد و خون از پیشانی حسین(ع) جاری شد...(1)

ص:38

خویش جلو می آیی. مهار اسب را می کشی و فریاد تو تا دوردست سپاه کوفه، طنین می اندازد: «آیا کسی هست تا از ناموس رسول خدا دفاع کند؟ آیا کسی هست که در این غربت و تنهایی، مرا یاری کند؟»(1)

فریاد غریبانه را پاسخی نبود امّا...

تو قرآنی را روی سر می گذاری و رو به سپاه کوفه چنین می گویی: «ای مردم! قرآن، بین من و شما قضاوت می کند. آیا من فرزند دختر پیامبر شما نیستم؟ چه شده که می خواهید خون مرا بریزید؟»(2)

هیچ کس جوابی نمی دهد. سکوت است و سکوت!

لشکر کوفه به سوی تو حمله می برد. تو دفاع می کنی و به قلب سپاه حمله می بری.

فرصتی می یابی تا بار دیگر با این مردم سخن بگویی: «برای چه به خون من تشنه اید؟ گناه من چیست؟»

صدایی به گوش می رسد که دل تو را به درد می آورد و اشکت را جاری می کند: «ما تو را می کشیم چون کینه پدرت را در سینه داریم».(3)

اشک در چشم تو حلقه می زند. تو که خود این همه مظلوم هستی، اکنون برای مظلومیّت پدرت گریه می کنی!

* * *

تو در میدان ایستاده ای که ناگهان، باران تیر و سنگ و نیزه باریدن می گیرد. تو گاهی نگاهی به خیمه ها می کنی، گاه نگاهی به مردم کوفه، این مردم، میزبانان تو هستند، آنها تو را به شهر خود دعوت کرده اند و اکنون مهمان نوازی به اوج خود رسیده است!!

سنگ باران، تیر باران!

آماج تیرها بر بدن تو می نشیند، وای، خدایا! چه می بینم! سنگی به پیشانی تو

ص:40

اصابت می کند و خون از پیشانی تو جاری می شود.(1)

لحظه ای صبر می کنی، امّا دشمن امان نمی دهد و این بار تیری زهر آلود بر قلب تو می نشیند.(2)

نمی دانم چه کسی این تیر را می زند. امّا این تیر برای امام حسین(ع) از همه تیرها سخت تر است. صدای تو در دشت کربلا می پیچد: «خدایا! من به رضایِ تو راضی هستم».(3)

تیر به سختی در سینه ات فرو رفته است. چاره ای نیست باید تیر را بیرون بیاوری. به زحمت، تیر را بیرون می آوری و خون می جوشد.(4)

خون ها را جمع می کنی و به سوی آسمان می پاشی و می گویی: «بار خدایا! همه این بلاها در راه تو چیزی نیست».(5)

فرشتگان همه در تعجّب اند. تو کیستی که با خدا این گونه سخن می گویی. قطره ای از آن خون به زمین بر نمی گردد. آسمان سرخ می شود. تاکنون هیچ کس آسمان را این گونه ندیده است. این سرخی خون توست که در آسمانِ غروب، مانده است.(6)

بار دیگر خون در دست خود می گیری و این بار صورت خود را با آن رنگین می کنی. تو می خواهی این گونه به دیدار پیامبر بروی.(7)

خونی که از بدنت رفته است، باعث ضعف تو می شود. دشمن فرصت را غنیمت می شمارد و از هر طرف با شمشیرها می آیند و هفتاد و دو ضربه شمشیر بر بدن تو می نشیند و تو از روی اسب با صورت به زیر می آیی.(8)

* * *

صدای مناجات تو به گوش می رسد: «در راه تو بر همه این سختی ها صبر می کنم».(9)

تو جلوه صبر خدایی! در اوج قلّه بلا ایستاده ای و شعار توحید و خداپرستی سر می دهی!

ص:41

زینب(س) در حالی که بر سر و سینه می زند به سوی تو می دود، تو را در خاک و خون می بیند در حالی که دشمنان، دور تو را محاصره کرده اند.(1)

او فریاد می زند: «وای برادرم!».(2)

زینب به عُمَرسعد رو می کند و با لحنی غمناک می گوید: «وای بر تو! برادرم را می کشند و تو نگاه می کنی».(3)

عُمَرسعد رویش را از زینب(س) برمی گرداند. زینب رو به سپاه کوفه می کند: «آیا در میان شما یک مسلمان نیست؟».(4)

هیچ کس جواب زینب(س) را نمی دهد...

تو با صدایی آرام با خدای خویش سخن می گویی: «صَبراً علی قَضائِکَ یا رَبِّ»؛ «در راه تو بر بلاها صبر می کنم».(5)

اکنون بدن تو از زخم شمشیر و تیر چاک چاک شده است، سرت شکسته و سینه ات شکافته شده است، زبانت از خشکی به کام چسبیده و جگرت از تشنگی می سوزد. قلبت نیز، داغدار عزیزان است.

با این همه باز هم به خیمه ها نگاه می کنی و همه نیرو و توان خود را بر شمشیر می آوری و آن را به کمک می گیری تا برخیزی، امّا همان لحظه ضربه ای از نیزه و شمشیر، بار دیگر تو را به زمین می زند.(6)

شمر به سوی تو می آید، او خنجری در دست دارد... تو پیامبر را صدا می زنی: «یا ج---دّاه، یا م-ُح-مَّداه!»...(7)

آسمان تیره و تار می شود. طوفان سرخی همه جا را فرا می گیرد و خورشید، یکباره خاموش می شود و تو به سوی آسمان ها اوج می گیری.(8)

ص:42

من با دوستان تو، دوست هستم و با دشمن تو، دشمن هستم، من فریاد بر می آورم: بار خدایا! همه آنانی که باعث قتل مولای من شدند را لعنت کن!

تاریخ را می خوانم، حوادث بعد وفات پیامبر را مرور می کنم، چیزهای زیادی را می فهمم، آری! پایه و اساس ظلم بر تو را کسانی گذاشتند که بعد از پیامبر، خلافت را از آنِ خود کردند.

من هرگز زبان به ناسزا باز نمی کنم، می دانم که قرآن از من خواسته است هرگز به دشمنان هم ناسزا نگویم، فقط دشمنان تو را لعن می کنم و از خدا می خواهم آنان را از رحمت خود دور کند.

* * *

به کربلا می آیم، روز عاشوراست و در جستجوی تو آمدم. تو را در گودی قتلگاه می یابم، خاک کربلا را از خون تو سرخ می یابم، پیکر صدچاک یارانت را می بینم که همچون پروانه های عاشق، جان خویش را فدای تو نموده اند.

این صدای زینب است که به گوش می رسد: «ای رسول خدا!نگاه کن، ببین، این حسین توست که به خون خود آغشته است».(1)

مرثیه جانسوز زینب«»، همه را به گریه واداشته است. خواهر تو به سوی پیکرت می آید.

همه نگاه می کنند که زینب«» می خواهد چه کند؟ او دست می برد و بدن چاک چاک تو را از روی زمین برمی دارد و سر به سوی آسمان می کند: «بار خدایا! این قربانی را از ما قبول کن».(2)

* * *

من در این میان ایستاده ام، به فکر فرو رفته ام، صدای «اللّه اکبر» سپاه کوفه بلند است. آنان نام خدا را بر زبان جاری می کنند، آری! آنان خود را مسلمان می دانند و

ص:44

این گونه تو را به شهادت رساندند؟

ای حسین!

من از این مردم، بیزارم، لعنت خدا بر این مردم باد، من از راه و روش آنان دوری می کنم، از رفتار و کردار اینان بیزارم. خدا این قوم را به عذاب سخت خود گرفتار سازد.

آنانی که به روی تو شمشیر کشیدند، آنانی که تیر و نیزه پرتاب کردند، آنان که به سوی تو سنگ زدند، آنان که برای کشتن تو در این صحرا جمع شدند، همه و همه را دشمن می دارم، همه را نفرین می کنم، از همه آنان بیزارم.

اینان که من می بینم سی هزار سربازند که در این صحرا جمع شده اند، باید ببینم چه کسی تو را شهید کرد؟ باید او را لعنت کنم. قدری به زمان گذشته باز می گردم، به ساعتی قبل...وقتی تو در گودال قتلگاه افتاده بودی و با خدای خویش سخن می گفتی.

* * *

تو ساعتی است که بر روی خاک گرم کربلا افتاده ای، هیچ کس جرأت نمی کند، تو را به شهادت برساند.(1)

بدن تو از زخم شمشیر و تیرها، چاک چاک شده است و جگرت از تشنگی می سوزد، تو باز هم حمد و ثنای خدا را بر زبان داری!

عُمَرسعد کناری ایستاده است. هیچ کس حاضر نیست قاتل تو باشد. او فریاد می زند: «عجله کنید، کار را تمام کنید».(2)

وعده جایزه ای بزرگ به سپاهیان داده می شود، امّا باز هم کسی جرأت انجام دستور را ندارد. جایزه، زیاد و زیادتر می شود، تا این که سِنان به سوی حسین می رود امّا او هم دستش می لرزد و شمشیر را رها کرده و فرار می کند.

شمر با عصبانیّت به دنبال سِنان می دود:

ص:45

-- چه شد که پشیمان شدی؟

-- وقتی حسین به من نگاه کرد، به یاد حیدر کرّار افتادم. برای همین، ترسیدم و فرار کردم.

-- تو در جنگ هم ترسویی. مثل این که باید من کار حسین را تمام کنم.

اکنون شمر به سوی تو می آید. وای بر من! چه می بینم؟ اکنون شمر بالای سر تو ایستاده است. شمر، نگاهی به تو می کند و لب های تو را می بیند که از تشنگی خشکیده است. او به تو می گوید: «ای حسین! مگر تو نبودی که می گفتی پدرت کنار حوض کوثر می ایستد و دوستانش را سیراب می سازد؟ صبر کن، به زودی از دست او سیراب می شوی».(1)

اکنون او می خواهد امام را به شهادت برساند. وای بر من، چه می بینم! او بر روی سینه خورشید نشسته است:

-- کیستی که بر سینه من نشسته ای؟

-- من شمر هستم.

-- ای شمر! آیا مرا می شناسی؟

-- آری! تو حسین پسر علی هستی و جدّ تو رسول خدا و مادرت زهراست.

-- اگر مرا به این خوبی می شناسی پس چرا قصد کشتنم را داری؟

-- برای این که از یزید جایزه بگیرم.(2)

این عشق به دنیاست که روی سینه تو نشسته است! شمر به کشتن تو مصمّم است و خنجری در دست دارد...صدایی به گوش می رسد: «وای حسین کشته شد».(3)

* * *

من شمر را لعنت می کنم، زیرا او بود که تو را به شهادت رساند، امّا باید بدانم در عاشورا چه کسی فرمانده این سپاه بود؟ چه کسی دستور حمله را داد؟ من باید او را

ص:46

بشناسم، او همه کاره این حادثه است.

باید به زمان عقب تر بروم، زمانی که لشکر کوفه می خواست حمله را آغاز کند: سواره نظام، پیاده نظام، تیراندازها و نیزه دارها همه آماده و مرتّب ایستاده اند. عُمَرسعد با تشریفات خاصّی در جلوی سپاه قرار می گیرد. او فرمانده بیش از سی هزار نیرو است. همه منتظر دستور او هستند.

این صدای عُمَرسعد است که به گوش می رسد: «ای لشکر خدا، پیش به سوی بهشت»!(1)

صدای او بار دیگر سکوت کربلا را می شکند: «ای سربازان من! اگر در این جنگ کشته شوید، شما شهید هستید و به بهشت می روید. شما در راه خدا جهاد می کنید. حسین از دین خدا خارج شده و می خواهد در امّت اسلامی اختلاف بیندازد. شما برای حفظ و بقای اسلام شمشیر می زنید».

مظلومیّت حسین«» فقط در تشنگی و کشته شدنش نیست. یکی دیگر از مظلومیّت های او این است که دشمنان برای رسیدن به بهشت، با او جنگیدند. برای این مصیبت نیز، باید اشک ماتم ریخت که حسین«» را به عنوان دشمن خدا معرّفی کردند!

حسین جان!

تبلیغات عُمَرسعد کاری کرده که مردم نادان و بی وفای کوفه، باور کرده اند که تو از دین خارج شده ای و کشتن تو واجب است.

عُمَرسعد تصمیم گرفته است تا اوّل، یاران تو را تیر باران کند، همه تیراندازان آماده شده اند، امّا اوّلین تیر را چه کسی می زند؟

این عُمَرسعد است که روی زمین نشسته است و تیر و کمانی در دست دارد. او آماده است تا اوّلین تیر را پرتاب کند. او بار دیگر فریاد می زند: «ای مردم! شاهد باشید که من خودم نخستین تیر را به سوی حسین و یارانش پرتاب کردم».(2)

ص:47

تیر از کمان عُمَرسعد جدا می شود و به طرف یاران تو پرتاب می شود. جنگ آغاز می شود. عُمَرسعد فریاد می زند: «در کشتن حسین که از دین بر گشته است، شک نکنید».(1)

هزاران تیر به سوی تو و یارانت می آید. میدان جنگ با فرو ریختن تیرها سیاه شده است!

یاران تو، عاشقانه و صبورانه خود را سپر بلای تو می کنند، زمین رنگ خون به خود می گیرد و عاشقان بال و پر می گشایند و تن های تیر باران شده بر خاک می افتند...

* * *

برای شناخت بیشتر عُمَرسعد باید به زمان عقب تر بروم. باید به هشت روز قبل بروم، روز دوم محرم، زمانی که خبر رسید تو در راه کوفه هستی.

فرماندار کوفه، ابن زیاد در قصر خود نشسته است و با خود فکر می کند. او می خواهد برای سپاه کوفه فرمانده ای انتخاب کند. در کنار او، سرداران او ایستاده اند، سرانجام ابن زیاد رو به عُمَرسعد می کند و می گوید:

-- ای عُمَرسعد! تو باید برای جنگ با حسین بروی!

-- قربانت شوم، خودت دستور دادی تا من به «ری» بروم.(2)

-- آری! امّا در حال حاضر جنگ با حسین برای ما مهم تر از ری است. وقتی که کار حسین را تمام کردی می توانی به ری بروی.

-- ای امیر! کاش مرا از جنگ با حسین معاف می کردی!

-- بسیار خوب، می توانی به کربلا نروی. من شخص دیگری را برای جنگ با حسین می فرستم. ولی تو هم دیگر به فکر حکومت ری نباش!(3)

در درون عُمَرسعد آشوبی برپا می شود. او خود را برای حکومت ری آماده کرده بود. امّا حالا همه چیز رو به نابودی است. او کدام راه را باید انتخاب کند: جنگ با

ص:48

حسین و به دست آوردن حکومت ری، یا سرپیچی از نبرد با حسین و از دست دادن حکومت.

حکومت ری، حکومت بر تمامی مناطق مرکزی ایران است. منطقه مرکزی ایران، زیر نظر حکومت کوفه است و دل بریدن از آن، کار آسانی نیست.

عُمَرسعد به ابن زیاد می گوید: «به من فرصت بده تا فکر کنم».(1)

ابن زیاد لبخند می زند و با درخواست عُمَرسعد موافقت می کند. عُمَرسعد به خانه می رود، شب را تا به صبح فکر می کند و سرانجام حکومت ری را انتخاب می کند و آماده می شود تا سپاه کوفه را به سوی کربلا ببرد.

* * *

حسین جان! من عُمَرسعد را لعنت می کنم، زیرا اگر سخنان او نبود، اگر فریب کاری او نبود، هرگز این همه سپاه به جنگ تو نمی آمد.

ابن زیاد خوب می دانست که کسی باید فرمانده سپاه کوفه باشد که بتواند با اسم خدا و دین، مردم را به جنگ با تو تشویق کند.

فقط عُمَرسعد می توانست این نقش را به خوبی بازی کند و جوانان کوفه را فریب بدهد و به آنان بگوید که برای رسیدن به بهشت، به جنگ تو بیایند. فقط عُمَرسعد می توانست کشتن تو را مایه نجات اسلام معرّفی کند.

عُمَرسعد در کوفه، به عنوان دانشمندی وارسته معروف است. او از خاندان قریش است و در میان مردم، به عنوان فامیل پیامبر مطرح است. او از نسل عبد مناف ( پدربزرگِ پیامبر ) است، مردم به او عقیده زیادی دارند.(2)

این عُمَرسعد بود که خلافت یزید را میراث جاودانه پیامبر معرّفی کرد و حکم داد که هر کس با مقام خلافت مخالفت کند، کشتن او واجب است.

من از عُمَرسعد بیزارم و می دانم که در هر زمان، ممکن است افرادی مثل او پیدا شوند که برای رسیدن به دنیا و ریاست شیرین دنیا، دین را دست مایه کنند.

ص:49

کسانی که سخنان عُمَرسعد را شنیدند، باور کردند که تو از دین خارج شده ای، آنان برای رضای خدا شمشیر به دست گرفتند و به جنگ تو آمدند.

این کاری است که عُمَرسعد کرد.

* * *

سخن از ابن زیاد هم به میان آمد، همان که فرماندار کوفه بود. او بود که عُمَرسعد را مأمور کرد تا سپاه کوفه را به کربلا ببرد.

من از ابن زیاد هم بیزار هستم. بار خدایا! ابن زیاد را لعنت کن و از رحمت خود دور بدار.

ای حسین!

نگاه من به شهر کوفه دوخته شده است. آن وقتی که مردم کوفه برای تو نامه نوشته اند و تو را به شهر خود دعوت کردند، در آن هنگام، ابن زیاد، فرماندار بصره بود. به یزید خبر رسید که در کوفه آشوب به پا شده است، برای همین او ابن زیاد را به سوی کوفه فرستاد.

ابن زیاد می دانست که هیجده هزار نفر با مسلم بن عقیل بیعت کرده اند. او با خود فکر می کرد که چگونه وارد شهر کوفه شود. ابن زیاد می دانست که نمی تواند در مقابل هجده هزار سرباز جان بر کف مسلم مقابله کند.

او به سوی کوفه آمد، به دروازه شهر رسید، صبر کرد تا شب فرا رسیده و هوا تاریک شود. آنگاه لباسی بر تن کرد تا شبیه تو شود. او چهره خود را با پارچه ای می پوشاند، فقط چشمانش دیده می شد. او ظاهر خود را به شکلی درآورد که همه با نگاه اوّل خیال کنند که تو به کوفه آمده ای.(1)

حسین جان!

وقتی او به دروازه شهر کوفه رسید یکی از اطرافیان او فریاد زد: «مولای ما آمده است».

ص:50

مردم کوفه ذوق زده شده و به سرعت دور او حلقه زدند، یکی گفت: «ای فرزند پیامبر! به شهر ما خوش آمدی». دیگری گفت: «در شهر ما چهل هزار سرباز جنگی، گوش به فرمان تو هستند».(1)

ابن زیاد هیچ سخنی نمی گفت؛ زیرا می ترسید مردم متوجّه حیله او شوند. او فقط به این فکر می کرد که هر چه سریع تر خود را به قصر حکومتی کوفه (دار الإماره) برساند.(2)

ابن زیاد خود را به نزدیکی قصر حکومتی رساند و وارد قصر شد. مردم بعد از مدّتی فهمیدند آن کسی که وارد قصر شده، ابن زیاد بوده است.(3)

نام ابن زیاد ترس را بردل های مردم کوفه نشاند، آنها ابن زیاد را می شناختند، می دانستند که او رحم ندارد.

بعد از مدّتی، ابن زیاد، نماینده تو، مسلم بن عقیل را دستگیر کرد و او را به شهادت رساند، ابن زیاد فضای کوفه را آن چنان از ترس و وحشت آکنده کرد که مردم دیگر فقط به فکر حفظ جان خود بودند. آنها فراموش کردند که برای تو نامه نوشتند و تو را به این شهر دعوت کرده اند.

آری! من ابن زیاد را لعنت می کنم، زیرا او بود که کوفیان را برای کشتن تو بسیج نمود و آن سپاه را به کربلا فرستاد. او بود که دستور قتل تو را صادر کرد.

وقتی عُمَرسعد به کربلا رسید، ابن زیاد برای او این نامه را فرستاد: «ای عُمَرسعد، من تو را به کربلا نفرستادم تا از حسین دفاع کنی و این قدر وقت را تلف کنی. بدون درنگ از حسین بخواه تا با یزید بیعت کند و اگر قبول نکرد جنگ را شروع کن و حسین را به قتل برسان. فراموش نکن که تو باید بدن حسین را بعد از کشته شدنش، زیر سم اسب ها قرار بدهی، زیرا او ستمکاری بیش نیست».(4)

* * *

ابن زیاد همه کاره کوفه بود و او مردم کوفه را برای کشتن تو بسیج کرد، امّا به

ص:51

راستی چه کسی این فرمان را به ابن زیاد داد؟ چه کسی ابن زیاد را به فرمانداری کوفه منصوب کرد؟

آری! یزید که خود را خلیفه مسلمانان می دانست، دستور چنین کاری را داده است. او فرمان قتل تو و یاران تو را صادر کرد.

من اکنون یزید را لعنت می کنم و از او بیزاری می جویم.

خوب است بار دیگر به زمان گذشته برگردم، به چند ماه قبل، وقتی که یزید خبردار شد که مردم کوفه خود را برای قیامی بزرگ آماده می کنند. او به فکر چاره افتاد و مشاور خود را به حضور طلبید.

سِرجون، مردی مسیحی است که معاویه در شرایط سخت، با او مشورت می کرد، بعد از مرگ معاویه، دیگر سِرجون به دربار حکومتی نیامده است؛ اکنون یزید دستور داده است تا هر چه زودتر او را به قصر فرا خوانند تا با کمک او بتواند بر اوضاع کوفه مسلّط شود.

سِرجون وارد قصر می شود و یزید را بسیار آشفته می بیند. یزید رو به سِرجون می کند و می گوید: «بگو من چه کسی را امیر کوفه کنم تا بتوانم آن شهر را نجات دهم».

سِرجون به فکر فرو می رود و بعد از لحظاتی چنین می گوید: «اگر پدرت، معاویه، اکنون اینجا بود، آیا سخن او را قبول می کردی؟».(1)

سِرجون نامه ای را به یزید نشان می دهد که به مهر و امضای معاویه می باشد و در آن نامه، حکومت کوفه به ابن زیاد سپرده شده است.

سِرجون با نگاهی پر معنا به یزید می گوید: «نگاه کن! این نامه معاویه، پدرت است که می خواست ابن زیاد را امیر کوفه نماید؛ امّا مرگ به او مهلت نداد، اگر می خواهی کوفه را آرام و فتنه ها را خاموش کنی، باید شهر کوفه را در اختیار ابن زیاد قرار دهی؛ این تنها راه نجات توست».(2)

ص:52

یزید پیشنهاد سِرجون را می پذیرد و فرمان حکومت کوفه را برای ابن زیاد می نویسد.

ابن زیاد امیر شهر بصره می باشد و در آن شهر ترس و وحشت زیادی ایجاد کرده است. اکنون ابن زیاد به حکومت کوفه نیز منصوب می شود. دو شهر مهمّ عراق در اختیار ابن زیاد قرار می گیرد تا هر طور که بتواند، قیام مردم عراق را خاموش کند. اکنون یزید به ابن زیاد چنین می نویسد: «خبرهایی از کوفه رسیده که مسلم بن عقیل وارد آن شهر شده است و گروه زیادی با او بیعت کرده اند، وقتی نامه من به دست تو رسید، سریع به سوی کوفه بشتاب و دستور دستگیری مسلم را بده و در این زمینه سختگیری کن، تو باید مسلم را به قتل برسانی. بدان اگر در دستور من کوتاهی کنی، هیچ بهانه ای را از تو قبول نخواهم کرد».(1)

هنوز صبح نشده است که دروازه شهر دمشق باز می شود و اسب سواری با سرعت به سوی بصره به پیش می تازد.

او مأمور است تا نامه یزید را هر چه سریع تر به بصره برده و به ابن زیاد برساند.(2)

* * *

ای حسین! یزید از همان لحظه اوّلی که به خلافت رسید، می خواست خون تو را بریزد و تو را در شهر مدینه به قتل برساند.

یزید می دانست که تو هرگز خلافت او را قبول نخواهی کرد، برای همین این نامه را به فرماندار مدینه (ولید بن عُتبه) نوشت: «آگاه باش که پدرم، معاویه از دنیا رفت. او رهبری مسلمانان را به من سپرده است. وقتی نامه به دست تو رسید حسین را نزد خود حاضر کن و از او برای خلافت من بیعت بگیر و اگر از بیعت خودداری کرد او را به قتل برسان و سرش را برای من بفرست».(3)

یزید به خیال خود می خواست تو را غافلگیر کند و تو را در همان مدینه به قتل

ص:53

برساند، امّا خواست خدا چیز دیگری بود، تو باید به کربلا بیایی و پیام تو این گونه به تمام جهانیان برسد.

من یزید را لعنت می کنم، زیرا او بود که فرمان قتل تو را داد، این واقعیّت تاریخ است و هیچ کس نمی تواند آن را انکار کند.

ای حسین! امروز عاشوراست، و اینجا ایستاده ام و بر مظلومیّت تو اشک می ریزم. باید به آینده بروم، وقتی که سر تو را برای یزید به شام می برند. چه می بینم، این جا قصر یزید است و او اکنون بر تخت خود نشسته و بزرگان شام را دعوت کرده است تا شاهد جشن پیروزی او باشند.

سربازان، سر تو را داخل قصر می برند. یزید دستور می دهد سر را داخل طشتی از طلا بگذارند، و در مقابل او قرار دهند.

همه در حال نوشیدن شراب هستند و یزید نیز، مشغول بازی شطرنج است.(1)

نوازندگان می نوازند و رقّاصان می رقصند. مجلس جشن است و یزید با چوب بر لب و دندان تو می زند و خنده مستانه می کند و شعر می خواند: «لَعِبَت هاشم بالمُلکِ فَلا / خبرٌ جاءَ وَ لا وَحیٌ نَزَل... بنی هاشم با حکومت بازی کردند، نه خبری از آسمان آمده است و نه قرآنی، نازل شده است!

کاش پدرانم که در جنگ بَدر کشته شدند، زنده بودند و امروز را می دیدند. کاش آنها بودند و به من می گفتند: «ای یزید، دست مریزاد!». آری! من سرانجام، انتقام خون پدران خود را گرفتم».(2)

همگان از سخن یزید حیران می شوند که او چگونه کفر خود را آشکار نموده است. در جنگ بدر بزرگان بنی اُمیّه با شمشیر حضرت علی«»، به هلاکت رسیده بودند و از آن روز بنی اُمیّه کینه بنی هاشم را به دل گرفتند.

آنها همواره در پی فرصتی برای انتقام بودند و بدین گونه این کینه و کینه توزی

ص:54

به فرزندان آنها نیز، به ارث رسید. امّا مگر شمشیر علی«» چیزی غیر از شمشیر اسلام بود؟ مگر بنی اُمیّه نیامده بودند تا پیامبر را بکشند؟ مگر ابوسُفیان در جنگ اُحُد قسم نخورده بود که خون پیامبر را بریزد؟

علی«» برای دفاع از اسلام، آن کافران را نابود کرد. مگر یزید ادّعای مسلمانی نمی کند، پس چگونه است که هنوز پدران کافر خود را می ستاید؟

چگونه است که می خواهد انتقام خون کافران را بگیرد؟ اکنون معلوم می شود که چرا تو حاضر نشدی با یزید بیعت کنی. آن روز کسی از کفر یزید خبر نداشت، امّا امروز همه متوجّه شده اند که اکنون کسی خلیفه مسلمانان است که حتّی قرآن را هم قبول ندارد!

* * *

به راستی چه کسی یزید را به عنوان رهبر مسلمانان انتخاب نمود؟ چه کسی او را به عنوان خلیفه معرّفی کرد؟

این کار، کارِ معاویه بود، معاویه قبل از مرگ خویش برای یزید از مردم بیعت گرفت و او را خلیفه بعد از خود معرّفی کرد.

معاویه تلاش زیادی نمود و به بزرگان جهان اسلام پول و وعده های زیادی داد و کاری کرد که آنان با یزید بیعت کردند. معاویه پایه گذار همه ظلم هایی است که یزید انجام داد.

معاویه از پذیرفتن حکم علی«» خودداری کرد و با علی«» جنگ نمود و خون های زیادی از مسلمانان را ریخت، او با نقشه خود امام حسن«» را مسموم نمود و حجر بن عدی را (که یکی از یاران باوفای علی«» بود) مظلومانه شهید کرد و باعث کشته شدن عمّار در جنگ «صفّین» شد، او دستور داد تا بر همه منبرها علی«» را ناسزا بگویند...(1)

* * *

ص:55

من یزید و پدرش معاویه را شناختم. من از آنان بیزار هستم، اکنون می خواهم ابوسفیان را بشناسم.

ابوسفیان، پدرِ معاویه است، او پدربزرگِ یزید است. ابوسفیان کسی است که پیامبر بارها و بارها او را لعنت کرده است، زیرا او برای نابودی اسلام تلاش زیادی نمود.

او در سال دوم هجری با سپاهی به جنگ پیامبر آمد و جنگ بدر واقع شد و خدا سپاه اسلام را یاری نمود.

در سال سوم هجری نیز فرمانده سپاه کفر در جنگ احد بود. صدای او در احد پیچیده بود که از بت ها به بزرگی یاد می کرد، او تصمیم داشت تا آن روز، هر طور که هست پیامبر را به قتل برساند، امّا خدا پیامبرش را حفظ نمود.

در سال پنجم هجری هم ابوسفیان، جنگ احزاب را فرماندهی می کرد، او با قبیله ها و یهودیان حجاز سخن گفت و آنان را برای جنگ با پیامبر تشویق نمود و سپاه بزرگی با فرماندهی او به سوی مدینه هجوم بردند که این بار هم موفّق نشدند کاری از پیش ببرند.(1)

در سال هشتم، پیامبر شهر مکّه را فتح نمود و ابوسفیان مسلمان شد، امّا او هرگز دست از کینه و دشمنی با پیامبر برنداشت. او حتّی یک بار با دوستان خود تصمیم گرفت تا پیامبر را به قتل برساند.

* * *

پیامبر همراه با مسلمانان به سوی مدینه در حال حرکت هستند، سال دهم هجری است و مراسم حجّ به پایان رسیده است. پیامبر در غدیر خم، علی«» به عنوان جانشین خود معرّفی کرده است و اکنون به سوی مدینه می رود.

شب است و هوا تاریک است، کاروان باید از دل این کوه ها عبور کند، راه مدینه از دل این کوه ها می گذرد .

ص:56

کاروان وارد این منطقه کوهستانی می شود و در میان درّه ای به راه خود ادامه می دهد . راه عبور باریک تر و تنگ تر می شود . اینجا گردنه ای است که عبور از آن بسیار سخت است ، همه باید در یک ستون قرار گیرند و عبور کنند .

شتر پیامبر اوّلین شتری است که از گردنه عبور می کند ، پشت سر او ، حذیفه و عمّار هستند . اینجا «عَقَبه هَرشا» است ، همه مسافران مدینه باید از این مسیر بروند .(1)

پیامبر بر روی شتر خود سوار است ، در دل شب ، فقط پرتگاهی هولناک به چشم من می آید . همه باید خیلی مواظب باشند، اگر ذره ای غفلت کنند به درون درّه می افتند.

ناگهان صدایی به گوش پیامبر می رسد . این جبرئیل است که با پیامبر سخن می گوید : «ای محمّد ! عدّه ای از منافقان در بالای همین کوه کمین کرده اند و تصمیم به کشتن تو گرفته اند» .(2)

خداوند پیامبر را از خطر بزرگ نجات می دهد . جبرئیل ، پیامبر را از راز بزرگی آگاه می کند ، رازی که هیچ کس از آن خبر ندارد .

عدّه ای از منافقان تصمیم شومی گرفته اند ، رئیس آنان، ابوسفیان است. آنان تصمیم گرفتند تا پیامبر را ترور کنند و در دل شب خود را به بالای این کوه رساندند .(3)

آنها چهارده نفر هستند و می خواهند با نزدیک شدن شتر پیامبر ، سنگ به سوی شتر پیامبر پرتاب کنند . آن وقت است که شتر پیامبر از این مسیر باریک خارج خواهد شد و در دل این درّه عمیق سقوط خواهد کرد و با سقوط شتر ، پیامبر کشته خواهد شد .

این نقشه آنهاست و آنها منتظرند تا لحظاتی دیگر نقشه خود را اجرا کنند . امّا خدا به پیامبر قول داده است که او را از فتنه ها حفظ کند . خدا جبرئیل را می فرستد

ص:57

تا به پیامبر خبر بدهد .

جبرئیل نام آن منافقان را برای پیامبر می گوید و پیامبر با صدای بلند آنها را صدا می زند .

صدای پیامبر در دل کوه می پیچد ، منافقان با شنیدن صدای پیامبر می ترسند . عمّار و حذیفه ، شمشیر خود را از غلاف می کشند و از کوه بالا می روند ، منافقان که می بینند راز آنها آشکار شده است ، فرار می کنند . خدا را شکر که صدمه ای به پیامبر نمی رسد . آن شب پیامبر ابوسفیان را لعنت کرد، او می دانست که همه این کارها نقشه اوست.(1)

ص:58

مردم خیال می کردند که «بنی اُمیّه» با «بنی هاشم»، فامیل هستند، آنها خیال می کردند که این دو خاندان، پسرعموهای هم هستند، در حالی که این چنین نبود، نسل «بنی هاشم» به حضرت ابراهیم«» می رسید و نسل «بنی اُمیّه» به غلامی از کشور روم!

بنی اُمیّه همواره با بنی هاشم دشمنی داشتند، تا این که پیامبر اسلام به پیامبری مبعوث شد، آن روز، بزرگ «بنی اُمیّه»، ابوسفیان بود که تلاش زیادی کرد تا اسلام را نابود کند.(1)

* * *

به راستی چگونه بنی اُمیّه توانستند قدرت را به دست بگیرند؟ مسلمانان می دانستند که ابوسفیان، دشمن درجه یک اسلام بوده است، پس چگونه حاضر شدند که پسر او، معاویه را به عنوان خلیفه قبول کنند و قدرت را به دست او بدهند؟

آخر مسلمانان که از رفتار و کردار «بنی اُمیّه» خبرداشتند، چرا آنان حکومت و رهبری آنان را قبول کردند؟

باید تاریخ را بخوانم، اوّلین بار چگونه پای بنی اُمیّه به حکومت باز شد؟

عُمَر، خلیفه دوّم، اوّلین کسی بود که پای بنی اُمیّه را به حکومت باز کرد، او معاویه را به عنوان فرماندار شام انتخاب نمود و به او فرصت داد تا در شام زمینه حکومت خویش را فراهم نماید.(2)

بعد از مرگ عُمَر، عثمان خلیفه سوم شد، عثمان، از بنی اُمیّه بود، او از نوادگان «اُمیّه» بود. (عثمان بن عفّان بن ابی العاص بن اُمیّه).

با آغاز خلافت عثمان، حکومت بنی اُمیّه آغاز شد، روزی که عثمان به عنوان خلیفه سوم انتخاب شد، عثمان همه فامیل خود (بنی اُمیّه) را در جلسه ای جمع

ص:60

کرد، ابوسفیان آن روز بسیار خوشحال بود، او باور نمی کرد که به این زودی بنی اُمیّه بتوانند همه کاره جهان اسلام شوند. او از خوشحالی در پوست خود نمی گنجید.

ابوسفیان آن روز رو به دیگران کرد و گفت: «گوی خلافت را فقط میان خودتان رد و بدل کنید، مواظب باشید که از این پس، خلافت به دست غیر شما نیفتد».(1)

عثمان، فرصت بیشتر و بهتری به معاویه داد تا در شام، پایه های حکومت خود را محکم کند، عثمان پول های زیادی به بنی اُمیّه داد، حکومت شهرهای مختلف را به آنان واگذار کرد.

آری! معاویه با کمک پول ها و فرصت هایی که عثمان به او داد، توانست حکومت خود در شام را ثابت کند، وقتی عثمان کشته شد، حضرت علی«» به خلافت رسید. علی«» فرمان داد تا معاویه از حکومت شام کناره گیری کند، امّا معاویه قبول نکرد.(2)

آری، معاویه با تبلیغات زیاد، مردم شام را فریب داد و آنان را به جنگ با علی«» بسیج نمود و جنگ «صفّین» روی داد.

در جنگ صفّین هم وقتی لشکر علی«» نزدیک پیروزی بود، معاویه دستور داد تا قرآن ها را بر سر نیزه ها کنند و با مکر و حیله از شکست خود جلوگیری نمود.

آری! من در کربلا ایستاده ام و دارم تاریخ را مرور می کنم، عثمان در همه ظلم هایی که امروز شد، شریک است، اگر او به معاویه آن فرصت ها را نمی داد، معاویه هرگز به خلافت نمی رسید، هرگز یزید به خلافت نمی رسید و هرگز کربلا شکل نمی گرفت. عثمان در همه این ظلم ها شریک است.

* * *

سخن به اینجا رسید که عثمان، خلیفه سوم مسلمانان از بنی اُمیّه بود. به راستی

ص:61

چگونه شد که عثمان، به عنوان خلیفه سوم معین شد؟

وقتی عُمَر در بستر بیماری بود، وصیّت کرد تا بعد از او شورای شش نفره، خلیفه بعدی را معین کنند. او با زیرکی تمام، به گونه ای اعضای این شورا را انتخاب کرد که یقین داشت از این شورا، فقط عثمان به عنوان خلیفه معین خواهد شد.

عُمَر اعضای شورا را این گونه انتخاب نمود: علی«»، طلحه، زبیر، عثمان، سعد، ابن عوف.(1)

قرار بود آنها در مدّت سه روز بعد از مرگ عُمَر، خلیفه را از میان خود انتخاب کنند و اگر بعد از سه روز، آنها خلیفه را معین نکردند، گردن همه با شمشیر زده شود.

عُمَر در واقع، با زیرکی تمام، عثمان را به عنوان خلیفه بعدی انتصاب کرد، البتّه ظاهر کار به گونه ای است که مردم خیال می کنند شورا بوده است. آری! این شورا یک بازی سیاسی برای فریب مردم بود.

عُمَر می دانست که شاید طلحه و زبیر به علی«» رأی بدهند،، امّا می دانست که هرگز ابن عوف و سعد به علی«» رأی نخواهند داد، زیرا ابن عوف، شوهرِخواهر عثمان است، معلوم است که او به عثمان رأی می دهد.

امّا به راستی سعد به چه کسی رأی خواهد داد؟ اگر تاریخ را بخوانیم می بینیم که پدر و برادر او از دشمنان بزرگ اسلام بودند و همراه با سپاه مکّه به مدینه هجوم آورده و می خواستند اسلام را نابود سازند، آن دو کافر با شمشیر علی«» کشته شده بودند. معلوم است که سعد هرگز به علی«» رأی نمی دهد!

شورای خلافت شش نفره است. ممکن است علی«» و عثمان، رأی مساوی بیاورند. عُمَر دستور داد تا اگر 2 نفر رأی مساوی آوردند، کسی خلیفه است که ابن عوف به او رأی داده باشد. یعنی یک امتیاز ویژه برای عثمان!

ص:62

آری! ابن عوف، شوهرِ خواهرِ عثمان است. معلوم است که او به عثمان رای می دهد!

بعد از مرگ عُمَر، همین اتّفاق هم افتاد، طلحه و زبیر به علی«» رأی دادند و ابن عوف و سعد هم به عثمان. خوب، طبق دستور عُمَر، خلیفه کسی بود که ابن عوف به او رأی داده بود.(1)

اکنون دانستم که عُمَر، کسی بود که پایه گذار حکومت عثمان بود، این عُمَر بود که خلافت و حکومت را به بنی اُمیّه سپرد، هم معاویه را در شام منصوب کرد و هم عثمان را به عنوان خلیفه بعد از خود.

آری! عُمَر هم در همه ظلم ها و ستم هایی که بر حسین«» شد، سهم دارد، اگر او معاویه را حاکم شام نمی کرد، اگر او مقدّمات خلافت عثمان را فراهم نمی کرد، هرگز حادثه کربلا شکل نمی گرفت.

* * *

ای حسین! در کربلا ایستاده ام، پیکر غرق به خون تو را می بینم، من از دشمنان تو بیزاری می جویم، من همه آنان را لعنت می کنم!

من از شمر و عُمَرسعد به ابن زیاد (فرماندار کوفه) رسیدم.

از ابن زیاد به یزید رسیدم و از یزید به پدرش، معاویه رسیدم.

از معاویه به عثمان رسیدم و از عثمان به عُمَر رسیدم.

من فهمیدم که عُمَر، ریشه و اساس همه این ظلم ها می باشد. دانستم که این عُمَر بود که باعث شد تا بنیّ اُمیّه حکومت و خلافت را بر دست بگیرند و این گونه اسلام را از مسیر خود منحرف کنند.

اما به راستی خود عُمَر چگونه به خلافت رسید؟ چه کسی او را به رهبری جامعه اسلامی منصوب کرد؟ آیا مردم او را انتخاب نمودند؟

من باید به سال 13 هجری بروم، وقتی که ابوبکر در بستر بیماری بود، او دیگر

ص:63

امیدی به شفای خود نداشت. او دستور داد تا مردم در مسجد جمع شوند.

به ابوبکر خبر دادند که همه مردم مدینه در مسجد پیامبر جمع شده اند، ابوبکر از اطرفیان خود خواست تا او را به مسجد ببرند، ابوبکر را به مسجد برده و او را بالای منبر نشاندند.

مسجد سراسر سکوت بود، همه منتظر بودند تا ابوبکر سخن خویش را آغاز کند، او توان سخن گفتن نداشت، فقط چند جمله کوتاه گفت. او به مردم گفت که عُمَر، خلیفه بعد از من است، از او اطاعت کنید.(1)

* * *

این ابوبکر بود که عُمَر را به عنوان خیلفه دوم مسلمانان انتخاب نمود، پس او هم در این ماجرا شریک است. اگر او می گذاشت که خلافت به اهل آن برسد، هرگز این حوادث تلخ پیش نمی آمد.

اما به راستی خود ابوبکر را چه کسی به عنوان خلیفه انتخاب کرد؟ مگر پیامبر در روز غدیر، علی«» را به عنوان جانشین خود معرّفی نکرده بود؟

مگر مردم با علی«» بیعت نکردند ؟ چه شد که آنان ، عهد و پیمان خود را فراموش کردند ؟ مگر پیامبر آن روز به آنان نگفت: «مَن کنتُ مَولاه فَهذا علیٌّ مولاه»: هر که من مولا و رهبر او هستم ؛ این علی مولا و رهبر اوست .(2)

ابوبکر در «سقیفه» انتخاب شد، پیامبر از دنیا رفته بود و هنوز پیکر او به خاک سپرده نشده بود که مسلمانان در سقیفه جمع شدند تا برای خلافت تصمیم بگیرند.

من باید به سال یازدهم هجری بروم، من باید به سقیفه بروم و ماجرا را پیگیری کنم. به راستی در سقیفه چه اتّفاقی افتاد؟ چرا مردم، از حقّ و حقیقت فاصله گرفتند. من فکر می کنم ریشه اصلی عاشورا در سقیفه است. حسین«»را در کربلا نکشتند، حسین«» را در سقیفه کشتند!

ص:64

* * *

«سَقیفه بنی ساعده» کجاست؟

سقیفه، سایبانی است که در غرب مدینه واقع شده است. مردم مدینه در آنجا جمع شده اند تا خلیفه را تعیین کنند.

من خودم را به آنجا می رسانم، اینجا چقدر شلوغ است، جای سوزن انداختن نیست. یکی دارد برای مردم سخن می گوید. او ابوبکر است. سخنان او این چنین است: «ای مردم مدینه ! شما بودید که دین خدا را یاری کردید ، ما هیچ کس را به اندازه شما دوست نداریم ، شما براداران ما هستید . مگر نمی دانید که ما اوّلین کسانی بودیم که به پیامبر ایمان آوردیم . ما از نزدیکان پیامبر هستیم . بیایید خلافت ما را قبول کنید ، ما قول می دهیم که هیچ کاری را بدون مشورت شما انجام ندهیم» .(1)

مردم مدینه با سخنان ابوبکر به فکر فرو می روند ، مثل این که سخنان ابوبکر همه را قانع کرده است ، همه سکوت کرده اند ، آری!، کسی می تواند خلیفه بشود که زودتر از همه ایمان آورده و از خاندان پیامبر باشد.

به راستی منظور ابوبکر از این سخنان چه کسی است ؟

ای ابوبکر! تو برای پیروزی مهاجران بر انصار به دو دلیل اشاره کردی: اوّل: زودتر ایمان آوردن مهاجران به پیامبر ، دوّم: فامیل بودن مهاجران با پیامبر .

ای ابوبکر ! با این دو دلیلی که آوردی علی«» بیش از همه شما شایستگی خلافت را دارد . مگر تو قبول نداری علی اوّلین کسی است که به پیامبر ایمان آورد؟ اگر شایستگی خلافت به فامیل بودن با پیامبر است علی«» که پسر عموی پیامبر است .

ای ابوبکر ! مگر بارها پیامبر نفرمود: «علی ، برادر من در دنیا و آخرت است» ؟(2) ای ابوبکر! به فرض که اصلاً روز غدیری هم در کار نباشد، با سخنان

ص:65

تو، خلافت به علی«» می رسد.

لحظاتی می گذرد، یکی از میان جمعیّت از جا برمی خیزد، او عُمَر است، او می خواهد برای مردم سخن بگوید . سخن او کوتاه و مختصر است: «ای مردم ، بیایید با کسی که از همه ما پیرتر است بیعت کنیم ».(1)

به راستی منظور عُمَر کیست ؟

آیا سنّ زیاد ، می تواند ملاک انتخاب خلیفه باشد ؟ آخر چرا این مردم به دنبال سنّت های غلط روزگار جاهلیّت هستند؟

بعد از لحظاتی، عُمَر به سخن خود ادامه می دهد و می گوید: «بیایید با ابوبکر بیعت کنیم» .(2)

همه نگاه ها به سوی عُمَر و ابوبکر خیره می شود . عُمَر به سوی ابوبکر می رود و می گوید: «ای ابوبکر ، تو بهترین ما هستی ، دستت را بده تا با تو بیعت کنم» .(3)

نگاه کن ! عُمَر دست ابوبکر را می گیرد و می گوید: «ای مردم ! با ابوبکر بیعت کنید» .(4)

و این گونه است که عُمَر با ابوبکر بیعت می کند و بعد از آن، مردم هم با ابوبکر به عنوان خلیفه بیعت می کنند.

من در تعجّب هستم، نمی دانم چرا این مردم سخن پیامبر خود را فراموش کرده اند. نمی دانم.

چه کسی می گوید در سقیفه، برای خلافت رأی گیری شد؟

اگر این رأی گیری است، پس چرا علی«» ، مقداد ، سلمان ، ابوذر ، عمّار و جمعی دیگر از یاران پیامبر را خبر نکرده اند تا به اینجا بیایند؟ چرا حتّی یک نفر از بنی هاشم هم در اینجا نیست ؟ آیا آنها جزء مسلمانان نیستند ؟ آیا آنها حقّ رأی ندارند؟

* * *

ص:66

این گونه عُمَر ابوبکر را به خلافت رساند، و کاش به این اکتفا می کرد، امّا او نقشه هایی در سر دارد. او می خواهد کاری کند که علی«» هم با ابوبکر بیعت نماید، اینجاست که ظلم ها و ستم ها آغاز می شود. چند روز می گذرد، عُمَر دیگر صلاح نمی بیند علی«» بدون بیعت با خلیفه در این شهر باشد ، باید هر طوری شده است او را مجبور به بیعت کرد .

عُمَر نزد ابوبکر می رود و از او اجازه می گیرد تا برای آوردن علی«» اقدام کند .

ابوبکر به او اجازه می دهد و خودش همراه با عُمَر با جمعیّت زیادی به سوی خانه علی«» حرکت می کنند ، آنها می خواهند هر طور هست او را برای بیعت به مسجد بیاورند .(1)

جمعیّت زیادی در کوچه جمع می شود و هیاهویی به پا می شود .

خلیفه با عدّه ای در کناری می ایستد . عُمَر جلو می آید در خانه را می زند و فریاد می زند: «ای علی ! در را باز کن و از خانه خارج شو و با خلیفه پیامبر بیعت کن ، به خدا قسم ، اگر این کار را نکنی تو را می کشم و خانه ات را به آتش می کشم» .(2)

همه منتظر هستند تا علی«» در را باز کند و بیرون بیاید ، امّا این صدای فاطمه«» است که به گوش می رسد: «ای گمراهان ! از ما چه می خواهید ؟»

عُمَر خیلی عصبانی می شود فریاد می زند:

-- به علی بگو از خانه بیرون بیاید، و اگر این کار را نکند من این خانه را آتش می زنم !

-- ای عُمَر! آیا می خواهی این خانه را آتش بزنی ؟

-- به خدا قسم ، این کار را می کنم ، زیرا این کار برای حفظ اسلام بهتر است .(3)

عدّه ای از همراهان عُمَر چون سخن فاطمه«» را می شنوند پشیمان می شوند ، نگاه کن ! این ابوبکر است که دارد گریه می کند ، همه کسانی که صدای فاطمه«»

ص:67

را می شنوند به گریه می افتند .(1)

آیا به راستی عُمَر می خواهد این خانه را آتش بزند ؟ عُمَر به کسانی که گریه می کنند رو می کند و می گوید: «مگر شما زن هستید که گریه می کنید ؟».

آنگاه با خشم فریاد می زند:

-- ای فاطمه ! این حرف های زنانه را رها کن ، برو به علی بگو برای بیعت با خلیفه بیاید .

-- آیا از خدا نمی ترسی که به خانه من هجوم آوردی ؟(2)

-- در را باز کن، ای فاطمه! باور کن اگر این کار را نکنی من خانه تو را به آتش می کشم .(3)

عُمَر می بیند فایده ای ندارد ، فاطمه«» برای یاری علی«» به میدان آمده است . عدّه ای از هواداران خلیفه ، به خانه های خود می روند ، آنها دیگر طاقت دیدن این صحنه ها را ندارند .

امّا عُمَر بسیار ناراحت و عصبانی شده است ، او خیال نمی کرد که فاطمه«» این گونه از علی«» دفاع کند. ناگهان عُمَر فریاد می زند: «بروید هیزم بیاورید» .(4)

عدّه ای هیزم می آورند ، این ها چه می خواهند بکنند ؟

هر کس را نگاه می کنی هیزم در دست دارد ، همه آنها به یک سو می روند .(5)

آنها به سوی خانه فاطمه«» می آیند . آیا عُمَر می خواهد این خانه را آتش بزند ؟

آری!، عُمَر فکر می کند که اهل این خانه، مرتدّ و از دین خدا خارج شده اند ، و برای همین باید آنها را از بین برد ، برای حفظ اسلام باید دشمنان خلیفه را نابود کرد.

لحظه ای نمی گذرد تا این که هیزم زیادی در اطراف خانه جمع می شود .

عُمَر شعله آتشی را در دست دارد و به این سو می آید .(6)

ص:68

او فریاد می زند: «این خانه را با اهل آن به آتش بکشید» .(1)

هیچ کس باور نمی کند ، آخر به چه جُرم و گناهی می خواهند اهل این خانه را آتش بزنند ؟

اینجا خانه ای است که جبرئیل بدون اجازه وارد نمی شود ، اینجا خانه ای است که فرشتگان آرزو می کنند به آن قدم نهند .

عدّه ای جلو می آیند و به عُمَر می گویند:

-- در این خانه فاطمه و حسن و حسین«» هستند .

-- باشد ، هر که می خواهد باشد ، من این خانه را آتش می زنم .(2)

هیچ کس جرأت نمی کند مانع کارهای عُمَر شود . آخر او منصب قضاوت را به عهده دارد ، او اکنون بالاترین قاضی حکومت اسلامی است ، او فتوا داده که برای حفظ اسلام ، سوزاندن این خانه واجب است .(3)

عُمَر می آید ، شعله آتش را به هیزم می گذارد ، آتش شعله می کشد .

درِ خانه نیم سوخته می شود . عُمَر جلو می آید و لگد محکمی به در می زند .(4)

خدای من ، فاطمه«» پشت در ایستاده است . . .

فاطمه«» بین در و دیوار قرار می گیرد ، صدای ناله اش بلند می شود . عُمَر در را فشار می دهد ، صدای ناله فاطمه«» بلندتر می شود .

فریادی در فضای مدینه می پیچد: «بابا ! یا رسول اللّه ! ببین با دخترت چه می کنند »!(5)

عدّه زیادی از هواداران خلیفه وارد خانه می شوند ، و به سراغ علی«»می روند . جمعیّت آنها بسیار زیاد است ، آنها با شمشیرهای برهنه آمده اند ، علی«» تک و تنهاست .

آیا علی«» با این مردم جنگ خواهد کرد ؟ نه ، او به پیامبر قول داده است که در بلاها صبر کند تا اسلام باقی بماند ، اگر بین مسلمانان جنگ داخلی روی دهد

ص:69

دیگر از اسلام هیچ اثری باقی نخواهد ماند .(1)

آنها می خواهند آن حضرت را از خانه بیرون ببرند ، امّا نمی توانند ، هر کاری می کنند نمی توانند او را از جای خود حرکت بدهند .

به راستی چه باید بکنند ؟

یکی می گوید:

-- بروید ریسمان بیاورید .

-- ریسمان برای چه ؟

-- باید ریسمان به گردن علی بیاندازیم و او را به مسجد ببریم !

-- فکر خوبی است .

در این میان فاطمه«» به همسرش نگاه می کند ، می بیند همه گرد او حلقه زده اند و می خواهند او را به مسجد ببرند .

امروز علی«» تک و تنها مانده است ، هیچ یار و یاوری ندارد .

آنها ریسمان سیاهی را به گردن علی«» انداخته اند و او را می کشند .(2)

خدایا ! این چه صبری است که تو به علی«» داده ای ؟!

چقدر مظلومیّت و غربت ! می خواهند علی«» را از خانه بیرون ببرند !

فاطمه«» از جا برمی خیزد ! آری! تنها مدافع امامت قیام می کند .(3)

باید کاری کرد ، فاطمه«» هنوز جان دارد ، باید او را نقش بر زمین کرد .

عُمَر به قُنفُذ اشاره می کند او با غلاف شمشیر می زند .(4)

خود عُمَر هم با تازیانه می زند .. .

بازوی فاطمه«» از تازیانه ها کبود می شود .(5)

این بار به قصد کُشتن، فاطمه«» را می زنند ، آری!، تا زمانی که فاطمه«» زنده است نمی توان علی«» را برای بیعت برد .

باید کاری کرد که فاطمه«» نتواند راه برود ، باید او را خانه نشین کرد .

ص:70

عُمَر لگد محکمی به فاطمه«» می زند ، اینجاست که صدای فاطمه«» بلند می شود: «ای فضّه مرا دریاب ، به خدا محسن«»مرا کشتند» .(1)

و فاطمه«» بی هوش بر روی زمین می افتد .

اکنون آنها می توانند با خیال راحت علی«» را به مسجد ببرند ...فاطمه«»اکنون بر روی زمین افتاده است ، مردم این شهر فقط نگاه می کنند !

وای بر شما ای مردم ! مگر شما به چشم خود ندیدید که پیامبر هر گاه فاطمه«» را می دید تمام قد در مقابلش می ایستاد ؟(2)

چرا این قدر زود فراموش کردید که فاطمه«»، پاره تن پیامبر شماست ؟(3)

* * *

حسین جان! من هنوز در کربلا هستم! روز عاشوراست، پیکر تو را در گودی قتلگاه می بینم، فهمیدم که تو امروز شهید نشدی، تو را در روز سقیفه شهید کردند.

من امروز از همه کسانی که به شما ظلم کردند، بیزاری می جویم. من از کسی که بنای ظلم و ستم شما را گذاشت، بیزارم، من او را لعنت می کنم.

من همه ستمکاران به شما را لعنت می کنم: همه آنان را شناختم: از شمر (قاتل تو) شروع می کنم، به عُمَرسعد (فرمانده سپاه کوفه) می رسم، سپس به یزید و پدرش معاویه می رسم، و بعد از نوبت خلیفه اوّل و دوم و سوم است...

مولای من! باور دارم که جایگاه شما از جایگاه همه پیامبران به غیر از جایگاه محمّد«» بالاتر است، هیچ کس نمی تواند به مقام شما برسد.

این مقامی است که خدا به شما عنایت کرده است و به همه بندگان خود هم خبر داده است که شما چه جایگاهی نزد او دارید.

آری! خدا مقام شما را بر دیگران پنهان نکرد، بلکه زیبایی ها و خوبی های شما را به همه خبر داده است، این پیام خدا برای همه بود: «ای فرشتگان من! ای

ص:71

پیامبران من! ای بندگان من! با همه شما هستم، بدانید که من محمّد و آل محمّد را برتری دادم، مقام آنها از همه و همه بالاتر و والاتر است».

این پیام خدا را همه شنیدند، همه فهمیدند که شما در نزد خدا جایگاه ویژه ای دارید و خدا هیچ کس را به اندازه شما دوست ندارد.

این جایگاهی است که خدا فقط به شما عنایت کرده است و خداوند هیچ کس به غیر از شما را این گونه بزرگی و عظمت نداده است، خدا شما را به بزمِ مخصوص خود راه داده است، و کس دیگری را به آنجا راه نیست، هیچ کس نباید آرزوی رسیدن به جایگاه شما را بنماید که این یک آرزوی دست نایافتنی است. خدا آن جایگاه را فقط برای شما در نظر گرفته است و بس!(1)

وقتی آدم«» و حوا در بهشت زندگی می کردند، یک روز خداوند پرده از مقابل چشم آنها برداشت. آنها عرش خدا را دیدند، آنها آن روز نورهای شما را دیدند که در عرش خدا بود، نام های شما را آنجا یافتند، آنها از خدا سؤل کردند که اینان کیستند که این گونه در نزد تو مقام دارند.

خداوند در پاسخ این سؤل به آنان چنین گفت: «آن نورهایی که شما در عرش من می بینید، نور بهترین بندگان من می باشد. بدانید که اگر آنها نبودند، من شما را خلق نمی کردم! آنان خزانه دار علم و دانش من هستند و اسرار من در نزد آنان است. هرگز آرزوی مقام آنها را نکنید که مقام آنها بس بزرگ و والاست».(2)

اما افسوس که گروهی برای رسیدن به حکومت چند روزه دنیا، بنای ظلم و ستم بر شما را نهادند و حقّ شما را غصب کردند.

رهبری جامعه حقّی بود که خدا به شما داده بود ولی آنان، شما را کنار زده و مقام رهبری را از آن خود کردند.

* * *

حسین جان! امروز عاشوراست و من می خواهم به آینده بروم، فردا و فرداهای دیگر. به زودی کسانی می آیند که عاشورای تو را روز عید خود قرار خواهند داد و

ص:72

در آن روز، روزه شکر خواهند گرفت. من از همه آن ها هم بیزار هستم!

درست است که آنان امروز در کربلا نبودند و در این ظلم ها، سهمی نداشتند، امّا چون از کشتن تو خوشحال می شوند، از آنان بیزاری می جویم.

آری! حکومت بنی اُمیّه ادامه پیدا می کند، آنها سالیان سال بر این مردم حکومت خواهند کرد، خاندان مروان، خاندان زیاد که هر دو از بنی اُمیّه هستند، عاشورا را عید خود قرار خواهند داد و هر سال در این روز به جشن و پایکوبی خواهند پرداخت.

آنان از این که یزید خون تو را بر روی زمین ریخت، خوشحال خواهند بود و به آن افتخار خواهند نمود.

بار خدایا! هر کس از کشتن حسین«» خوشحال می شود و تو را به خاطر آن، شکر می کند، از رحمت خود دور کن!

و این حکایت ادامه خواهد داشت. تا صبح قیامت، عاشورای تو، مردم را به دو دسته و حزب تقسیم خواهد نمود:

دسته ای که در ماتم تو اشک می ریزند و گریه می کنند و عاشورا را روز غم و مصیبت خود می دانند.

دسته ای که از کشته شدن تو خوشحال هستند، و عاشورا را روز عید خود می دانند و شادی می کنند.(1)

این دو دسته همیشه خواهند بود، عاشورای تو، یک، نقطه عطف است، عاشورا، واقعیت همه افراد را نشان می دهد.

حسین جان!

من از سه گروه بیزارم:

گروهی که در کربلا نبودند امّا زمینه ساز مظلومیّت و غربت تو بودند.

کسانی که به کربلا آمدند و در ریختن خون تو و یاران تو سهم داشتند.

افرادی که بعد از عاشورا می آیند، امّا عاشورا را جشن می گیرند و از کشته شدن

ص:73

تو خوشحالی می کنند.

همه این سه گروه، یک حزب و یک دسته هستند، فقط زمان آنها را از هم جداکرده است، امّا حقیقت آنها یک چیز است.

آری! صدها سال دیگر، هزاران سال دیگر، کسانی می آیند در روز عاشورای تو، جشن می گیرند، آنان کسانی هستند که اگر در کربلا بودند به روی تو شمشیر می کشیدند.

من همه آنها را لعنت می کنم.

اینان همه از بنی اُمیّه هستند. حزب بنی اُمیّه اینان هستند. خدایا! من این حزب و همه افراد آن را لعنت می کنم!

* * *

من کار به نژاد کسی ندارم، ممکن است یک نفر از نسل «اُمیّه» نباشد، ممکن است اصلا عرب نباشد، امّا در این حزب باشد.

ممکن است یک نفر هم از نسل «اُمیّه» باشد، امّا از این حزب نباشد، بلکه او در حزب حقّ باشد، برای تو گریه کند و اشک بریزد، من او را دوست خود می دانم.

آری! هر کس که از ظلم و ستمی که به شما روا شد، خوشحال باشد و کشتن تو را حقّ بداند، او از بنی اُمیّه است هر چند از نسل اُمیّه نباشد.

آری! این یک قانون است، هر کس راضی به کار گروهی باشد، از آنان حساب می شود.

ما برای زندگی در این دنیا دو راه بیشتر نداریم، یا باید به حزب خدا بپیوندیم یا به حزب شیطان. وقتی من از دشمنان خاندان پیامبر بیزاری می جویم، از شیطان و حزب او و دوستانش بیزار شده ام.

من می دانم که دین، هم اصول دارد و هم فروع. «تولّا» و «تبرّا» از فروع است.

تولّا، یعنی با دوستان خدا دوست بودن!

تبرّا، یعنی با دشمنان خدا دشمن بودن!

ص:74

در زیارت عاشورا من این دو فرع مهم را مرور می کنم.

مگر دین چیزی به غیر از دوست داشتن و دشمن داشتن می باشد، دین یعنی این که تو دوستان خدا را دوست بداری و دشمنان خدا را هم دشمن بداری.(1)

تبرّا، یعنی شیطان ستیزی و شیطان گریزی!

تبرّا، یعنی بی رنگی تمام جاذبه ها و جلوه های شیطانی در زندگی من! تبرّا، برای همیشه، بریدن از همه پلیدی ها و پیوستن به همه خوبی ها!

* * *

شاید برای تو جالب باشد بدانی که «سُفیانی» هم از نسل بنی اُمیّه است. نمی دانم نام او را شنیده ای یا نه؟

جنگ سفیانی با امام زمان در واقع ادامه جنگ یزید با حسین«» است، یا بهتر بگویم ادامه جنگ ابوسفیان با پیامبر (جنگ بدر و جنگ اُحُد).

سفیانی کسی است که تقریباً پنج ماه قبل از ظهور امام زمان، در سوریه دست به کودتای نظامی می زند و حکومت آن کشور را به دست می گیرد.

وقتی که او بر سوریه حاکم می شود، به عراق حمله می کند و شهر کوفه را به تصرّف خود درمی آورد ودر این شهر جنایات زیادی انجام می دهد و تعداد زیادی از شیعیان این شهر را قتل عام می کند.(2)

سفیانی سپاهی را به مدینه می فرستد و این شهر را هم تصرّف می کند. او دستور می دهد تا لشکرش به سوی مکّه بروند و آن شهر را محاصره کنند، او شنیده است امام زمان در آنجا ظهور می کند...

فرصت نیست تا همه حوادث را برایت توضیح دهم، آن قدر بدان که وقتی امام زمان وارد شهر کوفه می شود، سفیانی با 170 هزار سرباز به کوفه حمله می کند.(3)

امام زمان با لشکر خود برای مقابله با او از کوفه خارج می شود و بعد از مدّتی دو لشکر روبروی هم قرار می گیرند.(4)

ص:75

امام زمان به سپاه سفیانی نزدیک می شود و با آنان سخن می گوید و آنها را نصیحت می کند.

یاران سفیانی به امام می گویند: «از همان راهی که آمده ای باز گرد».(1)

امام به سخن گفتن با آنها ادامه می دهد و به آنان می گوید: «آیا می دانید که من فرزند پیامبر هستم».

بعد از مدّتی، خبر می رسد که سفیانی یکی از یاران باوفای امام را به شهادت رسانده است. گویا سفیانی تصمیم دارد به کوفه حمله کند.(2)

امام آماده دفاع می شود و میان دو لشکر، جنگ سختی در می گیرد. سفیانی آغازگر جنگ می شود و گروهی از یاران امام به شهادت می رسند.

آن وقت وعده خدا فرا می رسد. سفیانی در وسط میدان ایستاده است و از زیادی سربازانش خیلی خوشحال است، ناگهان او می بیند که سربازان یکی بعد از دیگری برروی زمین می افتند. سفیانی نمی داند که فرشتگان زیادی به یاری امام آمده اند. سفیانی هرگز پیش بینی نمی کرد که سپاهیان او این گونه تار و مار شوند.(3)

سفیانی که اوضاع را چنین می بیند می فهمد که دیگر مقاومت هیچ فایده ای ندارد، او با تنی چند از یاران خود فرار می کند و سرانجام کشته می شود...(4)

آری! حزب بنی اُمیّه تا زمان ظهور امام زمان خواهد بود، برای همین است که من باید همواره از این حزب بیزاری بجویم.(5)

ص:76

من نمی دانم در پاسخ چه گویم. سرانجام حرف او را قبول می کنم و با او به دیدار استادش می روم.

به مسجد شهر می رویم، جایی که غزالی برای شاگردانش درس می گوید، وقتی وارد مسجد می شویم، جمعیّت زیادی را می بینم که در پای درس او نشسته اند، من همراه دوستم در گوشه ای می نشینم. او برای شاگران خود سخن می گوید، در این میان یکی از شاگردان از جای خود بلند می شود و می گوید: جناب استاد! به نظر شما آیا ما می توانیم یزید را لعنت کنیم؟

غزالی رو به او می کند و چنین سخن می گوید: «عزیزانم! یزید، مسلمان بوده است، هر کس مسلمانی را لعنت کند، خودش ملعون است! آری! هر کس یزید را لعنت کند، باید او را لعنت کرد».

من لحظه ای به فکر می روم! باور نمی کنم. من شیعه هستم، زیارت عاشورا می خوانم، این زیارت عاشورا را امام صادق«» خوانده است. امام صادق«»، یزید را لعنت کرده است.

غزالی می گوید هر کس یزید را لعنت کند، ملعون است، معنای این سخن این می شود که امام صادق«»، ملعون است!!

وای! این چه حرفی است که غزالی می زند؟ این چه دانشمندی است که معنای سخن خود را متوجّه نمی شود.

در این هنگام، سخن غزالی ادامه پیدا می کند: صلی الله علیه و سلمشاگردان عزیزم! کشتن حسین، باعث کفر یزید نمی شود، یزید یک معصیت انجام داده است، کشتن حسین، معصیت و گناه بزرگی است، امّا باعث نمی شود که قاتل حسین، کافر بشود!

چه بسا که قاتل حسین، قبل از مرگ توبه کرده باشد! فراموش نکنید، خدا توبه پذیر است، شما از کجا می دانید که قاتل حسین، توبه

ص:78

نکرده باشد؟ خدا توبه بندگان خود را می پذیرد و امید هیچ کس را ناامید نمی کند. مگر شما قرآن نخوانده اید؟ خدا خودش در قرآن سوره توبه، آیه 104 می گوید: أَلَمْ یَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ هُوَ یَقْبَلُ عَن عِبَادِهِ: خدا کسی است که توبه بندگان خود را قبول می کند. بدانید که لعن قاتل حسین جایز نیست و هر کس قاتل حسین را لعنت کند، فاسق است و معصیت خدا را نموده است. شما وظیفه دارید برای یزید طلب رحمت کنید، او مسلمانی بود که گناهی انجام داد، طلب رحمت برای یزید مستحب است. همه با هم بگویید: اللهمَّ اغفِر لِلمُؤنینَ وَ المُؤِنات، وقتی شما این جمله را می گویید در واقع برای یزید طلب رحمت می کنید تا خدای مهربان گناه او را ببخشد. ای عزیزانم! بدانید که اگر کسی جریان کشته شدن حسین را برای مردم بگوید، کار حرامی انجام داده است. شما باید از این کار حرام دوری کنید. شما مواظب زبان خود باشید، این زبان شما باید ذکر خدا بگوید، نه این که به گناه و کار حرام مشغول باشد».(1)

سخنان غزالی به پایان می رسد، من سرم را پایین می اندازم، در فکر هستم این عرفانی که غزالی ساخته است به کجا رسیده است. طلب رحمت برای یزید!

این مردم می گویند که سخنان غزالی، نور خداست که بر قلب او تابیده است!! من نمی دانم چه بگویم! امّا می دانم که این نور خدا نیست!!

من شیعه و پیرو امام صادق«» هستم، نه پیرو غزالی! من زیارت عاشورا می خوانم و یزید را لعنت می کنم.

* * *

اکنون به یاد جمله ای از «زیارت وارث» می افتم، حتماً تو این زیارت را شنیده ای، زیارتی که تو آن را خطاب به امام حسین می خوانی:

ص:79

السلام علیک یا وارثَ آدم صَفوةَ اللّه...

در زیارت وارث این جمله آمده است: ای حسین! خدا لعنت کند کسانی که در حقّ تو ظلم نموده و تو را به قتل رساندند، خدا لعنت کند کسانی که حکایت غربت تو را شنیدند، امّا به کار یزید راضی بودند.(1)

آری! عدّه ای می آیند که کار یزید را درست می دانند و قیام حسین را اشتباه، من از خدا می خواهم که همه آنان را لعنت کند.

شما می توانید فیلم سخنان یکی از رهبران وهابی را از اینترنت دانلود کنید. آقای «عبد العزیز آل شیخ» در شبکه «المجد» سخنانی را بیان کرده است، او دانشمند بزرگ عربستان است. شبکه «المجد» هم از عربستان پخش می شود.

آقای عبد العزیز آل شیخ مهمان یکی از برنامه های این شبکه بوده است. یکی از بینندگان با این شبکه تماس می گیرد و در مورد قیام امام حسین«» سؤل می کند و او این گونه پاسخ می دهد: به عقیده من، بیعت مردم با یزید، بیعتی شرعی و درست بوده است، یزید، خلیفه مسلمانان بود و قیام حسین، کار حرامی بوده است. در آن زمان بر همه مسلمانان واجب بود از یزید اطاعت کنند و گوش به فرمان او باشند. این باور ما می باشد که وقتی مردم با یک نفر بیعت کردند همه باید از او اطاعت کنند. آری! قیام حسین بر علیه یزید، معصیت و گناه بوده است. حسین کار اشتباهی انجام داد که بر علیه یزید قیام کرد، بهتر بود که او این کار را نمی کرد، بهتر بود او در مدینه می ماند و مثل همه مردم با یزید بیعت می کرد».(2)

* * *

سخنان «عبد العزیز آل شیخ» به پایان رسید، اکنون من بار دیگر این جمله زیارت وارث را می خوانم: «ای حسین! من از کسانی که حکایت غربت تو را

ص:80

شنیدند، امّا به کار یزید راضی بودند، بیزارم».

در مسجد النبیّ کنار ضریح پیامبر نشسته بودم و مشغول خواندن قرآن بودم، خدا را شکرگزار بودم که برای دهمین بار به من توفیق این سفر را داده بود.

ساعتی گذشت، دیگر می خواستم از جای خود بلند شوم که یکی از برادران اهل سنّت به نزد من آمد، او دوست داشت تا با من سخن گوید، گویا او می خواست مرا ارشاد نماید تا دست از عقیده خود بردارم.

من با کمال احترام با او برخورد نمودم و این گونه بود که گفتگوی ما آغاز شد:

-- شما شیعیان، یارانِ پیامبر (صحابه پیامبر) را لعنت می کنید و به آنان ناسزا می گویید. شما زیارت عاشورا می خوانید و در آنجا شما یاران پیامبر را لعنت می کنید. کسی که به یاران پیامبر ناسزا بگوید کافر است!(1)

-- ما به یاران پیامبر احترام می گذاریم و فقط از گروه اندکی از آنان بیزاری می جوییم. ما هرگز ناسزا و دشنام به کسی نمی گوییم. حتماً می دانی لعن با دشنام فرق می کند، خدا در قرآن از دشنام دادن نهی نموده است.

-- به هر حال، شما گروهی از یاران پیامبر را لعن می کنید.

-- ما در زیارت عاشورا از خدا می خواهیم همه کسانی که به خاندان پیامبر، ظلم و ستم کردند از رحمت خود دور کرده و آنان را لعنت کند، خدا خودش در قرآن همه ستمکاران را لعن کرده است.

-- پس قبول داری که شما عدّه ای از یاران پیامبر را لعن می کنید. خوب، برای همین کار، همه شما کافر هستید.

-- یعنی تو می گویی هر کس یکی از یاران پیامبر را لعنت کند، کافر است؟

-- بله.

-- برادر! یک سؤل از شما داشتم. نظر شما در مورد حضرت علی«» چیست؟

ص:81

آیا او از یاران پیامبر بود؟

-- شما شیعیان خیال می کنید که ما حضرت علی«» را قبول نداریم. ما علی را خلیفه چهارم خود می دانیم. چه کسی فداکاری و شجاعت او را می تواند انکار کند.

-- برادر! نظر شما در مورد معاویه چیست؟

-- معاویه، خلیفه مسلمانان و امیرمؤنان است. پیامبر به او وعده بهشت داده است.

-- عجب! یعنی تو می گویی که معاویه اهل بهشت است؟

-- بله.

-- برادر! تو نباید این حرف را بزنی.

-- برای چه؟

-- گوش کن! مگر تو نگفتی که هر کس یکی از صحابه پیامبر را لعن کند، کافر است و به جهنّم می رود.

-- بله. من گفتم. امّا این چه ربطی به این حدیث دارد.

-- برادر! نظر تو در مورد کتاب «صحیح مسلم» چیست؟

-- این کتاب یکی از بهترین و صحیح ترین کتاب های ماست. هیچ کس نمی تواند در درستی و اعتبار مطالب آن شک کند.

-- برادر! در همان کتاب چنین آمده است: یک روز معاویه با سعدبن ابی وقاص روبرو شد. معاویه به سعدبن ابی وقاص گفت: شنیده ام که تو علی«» را دشنام نمی دهی؟ چرا از دشنام دادن علی«» سرپیچی می کنی؟»، در کتب دیگر شما آمده است که آن روز معاویه، علی«» را لعنت کرد. همچنین او دستور داد تا در روزهای جمعه، در همه شهرها، علی«» را لعن کنند.(1)

-- خوب. حالا تو می خواهی چه چیزی را ثابت کنی؟

-- برادر! تو قبول داری علی«» از یاران پیامبر است، از آن طرف می گویی که

ص:82

هر کس یکی از یاران پیامبر را لعن کند، کافر است، در تاریخ آمده است که معاویه، سالیان سال، علی«» را لعنت می کرد. نتیجه این سه مطلب چه می شود؟

-- می شود منظور خودت را واضح بگویی؟

-- با آن سه مقدّمه ای که گفتم، معلوم می شود که معاویه کافر بوده است. همه مردمی که به دستور او عمل کردند. کافر بودند، تو باید از معاویه ای که کافر است بیزار باشی!! پس چرا او را از اهل بهشت می دانی؟ چرا برای او این همه حدیث های دروغ می بافی! چرا؟

-- عجب! من تا به حال به این نکته فکر نکرده بودم!

-- برادر! تو اگر می خواهی معاویه برایت مقدّس بماند، و او را خلیفه بر حقّ بدانی، باید دست از این عقیده خودت برداری و دیگر لعن یاران پیامبر را مساوی با کفر ندانی، زیرا اگر لعن یاران پیامبر، کفر باشد، معاویه هم کافر شده است. آیا تو حاضری قبول کنی که معاویه کافر بوده است؟

-- نه، هرگز، معاویه، خلیفه مسلمانان است. چگونه می شود او کافر باشد.

-- پس از عقیده اوّل خودت دست بردار! اگر بگویی لعن یکی از یاران پیامبر، مساوی با کفر است، معاویه هم کافر می شود (چون او سال ها علی«» را لعن کرده است)، پس تو باید از این عقیده خود دست برداری.

* * *

آن شب را فراموش نمی کنم، شبی که مهمان خانه دوست بودم و بر گرد آن خانه زیبا طواف می کردم. شب از نیمه گذشته بود و من نگاهم به کعبه دوخته شده بود و آرام آرام در طواف با خدای خویش سخن می گفتم. من قسمتی از دعای «ابوحمزه ثُمالی» را زیر لب زمزمه می کردم:

ای روشنی چشم من! ای کسی که گناهان را می بخشی و توبه بندگان را قبول می کنی! کجاست آن مهربانی های زیاد تو؟ بزرگی تو بیش از این است که بخواهی

ص:83

مرا عذاب کنی.(1)

در حال و هوای خودم بودم که صدایی به گوشم رسید. یکی در کنار من راه می رفت و با صدای بلند چنین می گفت: «خدایا! تو لعنت کن آنانی که خلفای پیامبر تو را لعنت می کنند».

من اوّل به او توجّه نکردم، امّا او این سخن را بارها و بارها تکرار کرد، گویا او می خواست که من این دعا را بشنوم!

او خیال می کرد که من دارم در حال طواف، زیارت عاشورا می خوانم، برای همین این سخنان را بارها تکرار کرد. او نمی دانست که من به عقیده برداران اهل سنّت در این کشور احترام می گذارم و هرگز در طواف، زیارت عاشورا را نمی خوانم. آری! هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد!

نگاهی به او کردم، لبخندی زدم و به او سلام کردم. او جواب سلام مرا داد. به او گفتم آیا دوست داری قدری با هم گفتگوی علمی داشته باشیم. او قبول کرد. به کناری رفتیم و گفتگوی ما آغاز شد، من گفتم:

-- برادر! آیا قول می دهی که این نشست ما، فقط یک گفتگوی علمی باشد.

-- بله. من از بحث علمی بسیار خوشحال می شوم.

-- برادر! تو در هنگام طواف چه دعایی می خواندی؟

-- من این دعا را می خواندم: «خدایا! هر کس که خلفای پیامبر را لعنت کند، تو آنها را لعنت کن».

-- برادر! منظور شما از خلفای پیامبر کیست؟

-- منظور من، خلیفه اوّل و دوّم و سوّم می باشند که بعضی ها آنان را لعنت می کنند.

-- خوب، بگو بدانم چه کسانی آنها را لعنت می کنند؟

-- من شنیده ام که شیعیان آنان را لعنت می کنند.

ص:84

-- برادر! من می خواهم مطلبی را برای شما بگویم، سخن من 3 مقدّمه دارد، آیا به همه سخن من گوش می دهی؟

-- بله.

-- مقدّمه اوّل من این است: آیا این آیه قرآن را شنیده ای که خدا می گوید: (إِنَّ الَّذِینَ یُؤذُونَ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ لَعَنَهُمُ اللَّهُ فِی الدُّنیَا وَ الْأَخِرَةِ وَ أَعَدَّ لَهُمْ عَذَابًا مُّهِینًا ).

-- بله. قرآن سوره احزاب آیه 57 می گوید: «هر کس پیامبر را آزار بدهد، خدا در دنیا و آخرت آنان را لعنت می کند».

-- آیا قبول داری اگر کسی پیامبر را خشمناک و غضبناک کند، او را آزار داده است.

-- آری!

-- برادر! مقدّمه دوم من را بشنو! آیا این حدیث را شنیده ای که پیامبر فرمود: «دخترم، فاطمه پاره تن من است، هر کس او را بیازارد مرا آزرده است، هر کس او را غضبناک کند، مرا غضبناک کرده است».(1)

-- بله. این حدیث در کتاب های معتبر ما نقل شده است، این حدیث حتّی در کتاب «صحیح بخاری» هم آمده است و تو می دانی که «صحیح بخاری»، بهترین کتاب ما می باشد.

-- یعنی این حدیث صحیح است و اشکالی ندارد؟

-- بله. حدیث صحیح است.

-- امّا مقدّمه سوم، در کتاب «صحیح بخاری» این حدیث نقل شده است که وقتی فاطمه از ابوبکر ارث خود را طلب نمود، ابوبکر از پرداخت آن به فاطمه خودداری کرد. برای همین، فاطمه از ابوبکر خشمناک شد و دیگر فاطمه هرگز با ابوبکر سخن نگفت.(2)

-- خوب، حالا حرف اصلی تو چیست؟

ص:85

-- اگر سه مقدّمه مرا قبول کردی. حالا من همه این سه مقدّمه را کنار هم می گذارم: فاطمه از ابوبکر غضبناک و خشمناک بود (مقدّمه سوّم)، هر کس فاطمه را غضبناک کند، پیامبر را غضبناک کرده است و او را اذیّت نموده است (مقدّمه دوم). هر کس پیامبر را اذّیت کند، خدا او را در دنیا و آخرت لعنت می کند. (مقدّمه اوّل). من بیش از این توضیح نمی دهم، تو خودت بنشین و فکر کن! ببین به چه نتیجه ای می رسی. اگر ما بعضی از یاران پیامبر را لعن می کنیم، دلیلش واضح است. من از کتاب های خود شما برای شما دلیل آوردم. آنانی که فاطمه را آزردند، خدا آنها را لعنت کرده است!

ص:86

قدمی همراه جنازه من، زمزمه «لا اله الا اللّه» سر دهد، باشد که رحمت تو بر من نازل شود.

آرزوی من این است، می خواهم همواره و همیشه در مسیر محمّد و آل محمّد باشم.

* * *

بار خدایا! تو بر من منّت نهاده ای و مرا با حسین«» آشنا ساخته ای.

تو بودی که دل مرا شیدای حسین«» نمودی و بعض و کینه دشمنانش به قلب من عنایت کردی. تو بودی که مرا حسینی کردی و از غیر او جدا نمودی.

اکنون من احساس می کنم که نزد تو گرامی تر شده ام، پس اکنون موقع آن است که از تو حاجت خویش بخواهم.

خدایا! من شنیده ام که در روز غدیر، هزاران نفر با علی«» بیعت کردند، امّا بعد از رحلت پیامبر، آنها پیمان خود را فراموش کردند.

من شنیده ام که اهل کوفه، هیجده هزار نامه برای حسین«» نوشتند و او را به شهر خود دعوت کردند و به او گفتند ما آماده ایم تا جانِ خود را فدای تو کنیم، امّا وقتی حسین«» به سوی آنان آمد، با شمشیر به جنگ او رفتند.

خدایا! من این ها را شنیده ام، و برای همین از عاقبت خویش می ترسم!

تو را به حقّ حسین«» قسم می دهم که مرا در راه او ثابت قدم نما!

این بزرگترین حاجت من است.

تو کاری کن که قلب من برای همیشه از آن امام زمانم باشد، تو کاری کن که من از امام زمان خویش دست برندارم! تو کاری کن من در این راه، ثابت بمانم.

* * *

بار خدایا! تو به حسین«» مقامی بس بزرگ عنایت کرده ای که در فهم و درک بشر

ص:88

نمی آید. عقل من مبهوت مقام او است، اکنون که من در مصیبت حسین«» اشک می ریزم، از تو می خواهم تا رحمتت را بر من نازل کنی.

آری! من برای حسین تو اشک ریخته ام و امیدوارم که تو با مهربانی به من نظر کنی و از گناهانم درگذری و توبه مرا قبول کنی.

بار خدایا! در روز قیامت شفاعت حسین«» را نصیب من بگردان، آن روزی که من تنها و بی کس خواهم بود، مرا به خاطر حسین«» ببخش که تو به او مقام شفاعت داده ای.

بارخدایا! مرا در سایه مولایم حسین«» آبرو ببخش و عزّتی ماندگار در دنیا و آخرت به من کرم کن.

* * *

بار خدایا! از تو می خواهم تا به من توفیق دهی تا در لشکر امام زمان حضور یابم و انتقام خون حسین«» را بگیرم.

من آرزو دارم آن روز که مهدی«» ظهور می کند او را یاری نمایم، آن روز که او با پرچمی بر خون نشسته در غم حسین«»می آید تا درد و داغ صدها ساله را التیام بخشد.

روز ظهور مهدی«»، روز پایان همه سیاهی ها و پلیدی ها خواهد بود، و چه شکوهی خواهد داشت آن روز!

روزی که مهدی«» کنار کعبه خواهد بود تو فرشتگان زیادی را به مسجد الحرام خواهی فرستاد.(1)

آن روز مسجد الحرام پر از صف های طولانی فرشتگان می شود. جبرئیل با کمال ادب خدمت امام می رسد و سلام می کند و می گوید: «ای سرور و آقای من ! اکنون دعای شما مستجاب شده است».(2)

ص:89

مهدی«» رو به آسمان می کند و با تو چنین سخن می گوید: «بار خدایا! تو را حمد و ستایش می کنم که به وعده خود وفا کردی و ما را وارثِ زمین قرار دادی».(1)

بعد از آن، مهدی«» از جای خود برمی خیزد و یاران خود را صدا زده و می گوید: «ای یاران من ! ای کسانی که خدا شما را برای ظهور من ذخیره کرده است به سویم بیایید».

با قدرت تو، یاران مهدی«» یکی بعد از دیگری، خود را به مسجد الحرام می رسانند. همه آنها کنار درِ کعبه دور امام جمع می شوند...

اکنون امام به کعبه، خانه تو تکیّه می زند و این آیه قرآن را می خواند:

(بَقیَّةُ اللّه ِ خَیرٌ لَکُم إِن کُنتُم مُؤمِنینَ).(2)

و سپس می گوید: «من بَقیّةُ اللّه و حجّت خدا هستم».(3)

آری! مهدی«» ذخیره تو در روی زمین است. تو پیامبران زیادی را برای هدایت بشر فرستادی. همه آنان تلاش زیادی برای هدایت بشر انجام دادند، ولی آنها نتوانستند که عدالت را در همه دنیا برقرار کنند.

مهدی«» ذخیره توست تا امروز عدالت واقعی را در همه جهان برپا کند.

مدّتی می گذرد، وقت آن فرا می رسد که لشکر مهدی«» به سوی مدینه حرکت کند، هر لشکر و سپاهی برای خود، یک شعاری را انتخاب می کند. وقتی لشکر امام می خواهد حرکت کند همه یک صدا فریاد می زنند:

یا لَثاراتِ الحُسَینِ

ای خونخواهان حسین«»!(4)

مهدی«» می داند که صدها سال است شیعه برای حسین«» اشک ریخته است. آری! این نام حسین«» است که دل ها را منقلب می کند...

ص:90

خدایا!

من دوست دارم که آن روز در میان آن لشکر باشم و همراه با آنان فریاد برآورم: «یا لَثاراتِ الحُسَینِ».

آیا مرا به این آرزویم می رسانی

شنیده ام که تو گروهی از بندگان خوبت را که از دنیا رفته اند، زنده می کنی تا به آرزویشان برسند. آنها زنده می شوند و مهدی«» را یاری می کنند.

اگر در تقدیر تو چنین است که من قبل از ظهور مهدی«» از دنیا می روم، از تو می خواهم مرا زنده کنی تا امام خویش را یاری کنم...

* * *

بار خدایا! اکنون من به سجده می روم و تو را شکر و سپاس می گویم، از این که دل مرا به مصیبت حسین«» اندوهناک کردی و اشک مرا در مظلومیّت او جاری ساختی.

از تو می خواهم تا در روز قیامت شفاعت حسین«» را نصیبم گردانی و مرا در راه حسین«» و راه یاران او ثابت قدم قرار دهی تا همواره و همیشه، ادامه دهنده راه آنان باشم.(1)

ص:91

ص:92

-- ای برادر! آری، من گنجی را می خواهم از او بپرسم، اما گنج معنوی!

-- جریان چیست؟ برایم بگو.

-- یک ماه پیش، یکی از نزدیکان من از دنیا رفت. او انسان خطاکاری بود، من دیشب او را در خواب دیدم، او در باغی بزرگ بود، باغی زیبا. او در کمال آسایش و راحتی بود. من وقتی او را دیدم، خیلی تعجب کردم. به او گفتم: من تو را می شناسم، جایگاه تو نباید اینجا باشد، بگو بدانم چه شد؟

-- یعنی آن رفیق تو، اهل معصیت و گناه بود؟

-- آری، متأسّفانه من هر چه او را نصیحت می کردم، گوش نمی کرد، اما دیشب دیدم که او در بهشت جای دارد. برای همین از او سؤل کردم تا برایم از آن دنیا خبر بدهد که چه شده است.

-- او در پاسخ چه گفت؟

-- او گفت که از لحظه ای که مرا در قبر نهادند، در سخت ترین عذاب ها بودم و در آتش جهنّم می سوختم، تا این که دیشب فرا رسید. دیشب اتّفاق مهمّی روی داد. دیشب مرده ای را در این قبرستان دفن کردند، دیشب تا صبح، سه بار، امام حسین«» به دیدار او آمدند. خدا به برکت آن امام، عذاب را از ما برداشت، شفاعت امام حسین نصیب ما شد.

-- عجب! آن مرده که بوده است که امام حسین، در یک شب سه بار به دیدن او رفته است؟

-- من به دنبال همین هستم. این را می خواهم بدانم. از صبح تا حالا به دنبال جواب این سؤل هستم.

-- آیا نشانه ای از آن مرده نداری؟

-- رفیق من فقط این را گفت: «همسرِ استاد اشرف».

ص:94

* * *

با هم همه این شهر را جستجو می کنیم، هر طور که شده باید او را پیدا کنیم...

ساعتی می گذرد، یکی به ما می گوید، گمشده شما در کوچه بعدی است، ما به سوی گمشده خود می رویم.

وارد مغازه اش می شویم، سلام می کنیم، به روی صندلی می نشینیم. نگاه کن! او هم لباس سیاه به تن کرده است. حتما عزادار است!

-- سلام! برادر! خسته نباشی.

-- ممنونم. خوش آمدید.

-- می بینم لباس سیاه به تن کرده اید؟

-- دیروز همسر من از دنیا رفت.

-- خدا او را رحمت کند.

گویا درست آمده ایم، اینجا مغازه آهنگری است که دیروز همسرش از دنیا رفته است. حتما دیشب شب اول قبر همسرش بوده است. اما خوب است سؤل کنم.

-- ببخشید، تشییع جنازه همسرتان کی است؟

-- ما دیروز عصر، او را به خاک سپردیم.

-- می توانم یک سؤل در مورد همسرتان از شما بنمایم.

-- چه سؤلی؟

-- آیا همسر شما مسجد یا حسینیّه ای ساخته است؟

-- چه حرف ها می زنی! ما به زحمت می توانستیم خرج زندگی خود را تأمین کنیم.

-- ببینم، آیا همسر شما به کربلا رفته بود.

-- او آرزو داشت به کربلا برود، اما او به آرزوی خود نرسید. من نتوانستم برای او این کار را بنمایم. خود امام حسین می داند که من به زحمت خرج زندگی را از

ص:95

این کار درمی آوردم. من نتوانستم این آرزوی همسرم را برآورده کنم.

-- برادر! بگو بدانم آیا همسر شما، مجلس عزا برای امام حسین می گرفت؟

-- نه، گفتم ما آن قدر پول نداشتیم که این کارها را بتوانیم انجام بدهیم.

* * *

نگاهت به کوره آتش مغازه دوخته شده است، آتش چگونه زبانه می کشد، به یاد خواب رفیق خود هستی. به راستی این زن چه کرده است که امام حسین«»، در یک شب، سه بار به دیدن او رفته است؟

او که نه به کربلا رفته است، نه مسجد و حسینه ای ساخته است، مجلس عزا هم برای امام حسین«» نداشته است. به راستی او چه کرده است.

فکری به ذهن تو می رسد، خوب است خواب خود را برای آهنگر تعریف کنی، شاید خود او بتواند به تو کمک کند.

رو به آهنگر می کنی و ماجرا را تعریف می کنی، آهنگر اشک می ریزد و می گوید: قربان لطف و کرم تو یا حسین!

بعد برای تو یک جمله بیشتر نمی گوید: «همسر من، هر روز زیارت عاشورا می خواند».(1)

ص:96

برای کشتن شما فراهم نمودند. من از همه آنان و پیروان آنان بیزار هستم.

حسین جان! من با هر کس که با شما دوست باشد، دوست هستم و با هر کس که دشمن شما باشد، دشمن هستم. ما تا روز قیامت بر این عقیده خواهیم بود.

خدا بنیّ اُمیّه را لعنت کند، خدا کسانی را که روز عاشورا را روز جشن و عید خود قرار دادند لعنت کند.(1)

لعنت خدا بر ابن زیاد.(2)

لعنت خدا بر عُمَرسعد و شمر.

خدا لعنت کند کسانی که سپاه تشکیل دادند و به جنگ تو آمدند.

جانم به فدای تو ای حسین!

من در مصیبت تو اشک می ریزم و قلبم داغدار غم توست.

اکنون خدایی را می خوانم که به تو مقامی بس بزرگ داده است. آن خدایی که بر من منّت نهاده و مرا با تو آشنا ساخته است، و اکنون احساس می کنم که خدا مرا به خاطر تو بیشتر دوست دارد، از خدا می خواهم تا به من توفیق دهد تا ظهور حضرت مهدی«» را درک کنم و همراه با او انتقام خون تو را بگیرم.

بارخدایا! مرا در سایه مولایم حسین«» آبرو ببخش و عزّتی ماندگار در دنیاو آخرت به من کرم کن.

حسین جان!

هیچ سعادتی بالاتر از این نیست که انسان ها به خدای مهربان، نزدیک و نزدیک تر شوند، من برای نزدیک تر شدن به خدا، دو کار انجام می دهم:

اوّل: محبّت تو را در قلب خویش دارم.

دوم: با دشمنان شما دشمن هستم.

ص:98

من از همه کسانی که به جنگ تو آمدند بیزارم، من از کسانی که ظلم به شما و ستم به شیعیان شما را بنا نهادند، بیزار هستم.

آری! سرمایه من برای نزدیک شدن به خدا این دو امر مهم است: محبّت شما، برائت از دشمنان شما.

حسین جان!

من با دوستی تو و دشمنی با آن ستمکاران، به پیامبر و علی«» و فاطمه و حسن و تو، نزدیک تر می شوم.

من با دوستان و شیعیان شما دوست هستم، من از کسانی که پیرو دشمنان شما هستند، بیزار هستم.

آری! من با دوست شما دوست و با دشمن شما دشمن هستم!

این خدا بود که معرفت شما را به من کرم نمود و مرا با دوستانتان آشنا نمود و در قلب من، بغضِ دشمنان شما را قرار داد، اکنون از خدا می خواهم تا در دنیا و آخرت مرا با شما قرار بدهد و کاری کند که من در راه شما، ثابت قدم باشم.

از خدا می خواهم که شفاعت شما را در روز قیامت نصیبم سازد و توفیق دهد تا همراه با حضرت مهدی«» انتقام خون شما را بگیرم.

حسین جان!

قلب من در مصیب تو اندوهناک و غمناک است، از خدا می خواهم تا رحمتش را بر من نازل کند و گناهانم را ببخشد.

بار خدایا!

از تو می خواهم زندگی من، زندگی محمّد و آل محمّد باشد، مردن من به شیوه آنان باشد، من می خواهم همواره در مسیر محمّد و آل محمّد باشم.

بار خدایا!

ص:99

خاندان «بنیّ اُمیّه»، روز عاشورا را روز شادی و عید برای خود قرار دادند، همان خاندانی که پیامبر بارها و بارها آنان را لعنت کرد.

بار خدایا! تو ابوسفیان و معاویه و یزید را لعنت کن، لعنتی که همیشگی و جاودانه باشد.

خدایا! «آل زیاد» و «آل مروان» سالیان سال، در روز عاشورا به خاطر کشته شدن حسین«» جشن گرفتند و شادی کردند، پس لعنت و کیفر دردناک خود را بر آنان چند برابر نما!

بار خدایا! امروز و در همه زندگی خود، با دو چیز به تو تقرب می جویم:

اوّل: بیزاری جستن از بنیّ اُمیّه و پیروان آنها.

دوم: با دوستی و محبّت پیامبر و خاندان پاک او.

بار خدایا! درود خود را بر محمّد و آل محمّد بفرست.

* اکنون صد بار چنین بگو:

خدایا! لعنت کن اوّلین کسی را که بنای ظلم بر محمّد و آل محمّد را نهاد.

خدایا! وقتی اوّلین ظالم بر محمّد و آل محمّد ظلم نمود، عدّه زیادی هم راه او را ادامه دادند، اکنون از تو می خواهم همه آنها را لعنت کنی.

خدایا! همه کسانی که به جنگ حسین«» آمدند را لعنت کن!

خدایا! همه آن ظالمان را لعنت کن!

* سپس صد بار چنین بگو:

اَلسَّلامُ عَلَیکَ یا أَبا عَبدِ اللّه ِ!

سلام بر همه یاران تو که جان خویش را فدای تو نمودند.

سلام من بر شما جاودانه باد، تا آن دم که زنده ام. سلام من به تو تا روز قیامت!

از خدا می خواهم که باز هم توفیق بدهد تا شما را زیارت کنم.

ص:100

سلام بر حسین! سلام بر علی اکبر! سلام بر همه فرزندان حسین! سلام بر همه یاران حسین!

* اکنون چنین ادامه بده:

بار خدایا! من اوّلین کسی را که در حقّ محمّد و آل محمّد ظلم نمود، لعن می کنم.

بار خدایا! اوّلی و دومی و سومی را لعنت کن!

خدایا! معاویه و یزید و ابن زیاد و عُمَرسعد و بنیّ اُمیّه را تا روز قیامت لعنت کن.(1)

* سپس به سجده برو و بگو:

بار خدایا! تو را شکر و سپاس می گویم، تو بودی که دل مرا به مصیبت حسین(ع) اندوهناک کردی و اشک مرا در مظلومیّت او جاری ساختی، من نمی دانم چگونه شکر تو را به جا آورم.

از تو می خواهم تا در روز قیامت شفاعت حسین(ع) را نصیبم گردانی و مرا در راه حسین(ع) و راه یاران او ثابت قدم قرار دهی تا همواره راه آنان را ادامه دهم، من آرزو دارم راه کسانی را بروم که جان خویش را فدای حسین(ع) نمودند.

موقع آن است که دو رکعت نماز زیارت بخوانی. برخیز!

ص:101

ص:102

وَلَعَنَ اللّه ُ آلَ زِیادٍ وَآلَ مَروانَ، وَلَعَنَ اللّه ُ بَنی أُمَیَّةَ قاطِبَةً، وَلَعَنَ اللّه ُ ابنَ مَرجانَةَ، وَلَعَنَ اللّه ُ عُمَرَ بنَ سَعدٍ، وَلَعَنَ اللّه ُ شِمراً، وَلَعَنَ اللّه ُ أُمَّةً أَسرَجَت وَأَلجَمَت وَتَنَقَّبَت لِقِتالِکَ.

بِأَبی أَنتَ وَأُمّی، لَقَد عَظُمَ مُصابی بِکَ، فَاَسأَلُ اللّه َ الَّذی أَکرَمَ مَقامَکَ وَأَکرَمَنی بِکَ أَن یَرزُقَنی طَلَبَ ثارِکَ مَعَ إِمامٍ مَنصُورٍ مِن أَهلِ بَیتِ مُحَمَّدٍ صَلَّی اللّه ُ عَلَیهِ وَآلِهِ.

أَللّ-هُمَّ اجعَلنی عِندَکَ وَجیهاً بِالحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ فِی الدُّنیا وَالْأخِرَةِ.

یا أَبا عَبدِاللّه ِ، اِنّی أَتَقَرَّبُ اِلی اللّه ِ وَإِلی رَسُولِهِ وَإِلی أمیرِ المُؤمِنینَ وَإِلی فاطِمَةَ وَإِلَی الحَسَنِ وَإِلَیکَ، بِمُوالاتِکَ وَبِالبَراءَةِ مِمَّن قاتَلَکَ وَنَصَبَ لَکَ الحَربَ، وَبِالبَراءَةِ مِمَّن أَسَّسَ أَساسَ الظُّلمِ وَالجَورِ عَلَیکُم، وَأَبرَأُ اِلَی اللّهِ وَإِلی رَسُولِهِ مِمَّن أَسَسَّ أَساسَ ذلِکَ وَبَنی عَلَیهِ بُنیانَهُ، وَجَری فی ظُلمِهِ وَجَورِهِ عَلَیکُم وَعلی أَشیاعِکُم، بَرِئتُ إِلَی اللّه ِ وَإِلَیکُم مِنهُم، وَأَتَقَرَّبُ إِلَی اللّه ِ ثُمَّ إِلَیکُم بِمُوالاتِکُم وَمُوالاةِ وَلِیِّکُم، وَبِالبَراءَةِ مِن أَعدائِکُم وَالنّاصِبینَ لَکُمُ الحَربَ، وَبِالبَراءَةِ مِن أَشیاعِهِم وَأَتباعِهِم.

إِنّی سِلمٌ لِمَن سالَمَکُم، وَحَربٌ لِمَن حارَبَکُم، وَوَلِیٌّ لِمَن والاکُم، وَعَدُوٌّ لِمَن عاداکُم.

فَأَسأَلُ اللّه َ الَّذی أَکرَمَنی بِمَعرِفَتِکُم وَمَعرِفَةِ أَولِیائِکُم وَرَزَقَنِی البَراءَةَ مِن أَعدائِکُم، أَن یَجعَلَنی مَعَکُم فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَأَنْ یُثَبِّتَ لی عِندَکُم قَدَمَ صِدقٍ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَأَسْأَلُهُ أَنْ یُبَلِّغَنِی المَقامَ المَحمُودَ لَکُم عِندَ اللّه ِ، وَأَن یَرزُقَنی طَلَبَ ثاری مَعَ إِمامٍ هُدیً ظاهِرٍ ناطِقٍ بِالحَقِّ مِنکُم، وَأَسأَلُ اللّه َ بِحَقِّکُم وَبِالشَّأنِ الَّذی لَکُم عِندَهُ أَن یُعطِیَنی بِمُصابی بِکُم أَفضَلَ ما یُعطی مُصاباً بِمُصیبَتِهِ، مُصیبَةً ما أَعظَمَها وَأَعظَمَ رَزِیَّتَها فِی الإسلامِ وَفی جَمیعِ السَّمواتِ وَالأَرضِ.

ص:104

أَللّ-هُمَّ اجعَلنی فی مَقامی هذا مِمَّن تَنالُهُ مِنکَ صَلَواتٌ وَرَحمَةٌ وَمَغفِرَةٌ.

أَللّ-هُمَّ اجعَل مَحیایَ مَحیا مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَمَماتی مَماتَ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ.

أَللّ-هُمَّ اِنَّ هذا یَومٌ تَبَرَّکَت بِهِ بَنُو أُمَیَّةَ، وَابنُ آکِلَةِ الأَکبادِ اللَّعینُ ابنُ اللَّعینِ عَلی لِسانِکَ وَلِسانِ نَبِیِّکَ صَلَّی اللّه ُ عَلَیهِ وَآلِهِ، فی کُلِّ مَوطِنٍ وَمَوقِفٍ وَقَفَ فیهِ نَبِیُّکَ صَلَّی اللّه ُ عَلَیهِ وَآلِهِ.

أَللّ-هُمَّ العَن أَبا سُفیانَ وَمُعاوِیَةَ وَیَزیدَ بنَ مُعاوِیَةَ، عَلَیهِم مِنکَ اللَّعنَةُ أَبَدَ الآبِدینَ، وَهذا یَوْمٌ فَرِحَتْ بِهِ آلُ زِیادٍ وَآلُ مَرْوانَ بِقَتْلِهِمُ الحُسَیْنَ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَیهِ، أَللّ-هُمَّ فَضاعِف عَلَیهِمُ اللَّعنَ مِنکَ وَالعَذابَ الأَلیمَ.

أَللّ-هُمَّ اِنّی أَتَقَرَّبُ اِلَیکَ فی هذَاالیَومِ وَفی مَوقِفی هذا وَأَیّامِ حَیاتی بِالبَراءَةِ مِنهُم وَاللَّعنَةِ عَلَیهِم، وَبِالمُوالاتِ لِنَبِیِّکَ وَآلِ نَبِیِّکَ عَلَیهِ وَعَلَیهِمُ السَّلامُ.

* اکنون صد بار چنین بگو:

أَللّ-هُمَّ العَن أَوَّلَ ظالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَآخِرَ تابِعٍ لَهُ عَلی ذلِکَ، أَللّ-هُمَّ العَنِ العِصابَةَ الَّتی جاهَدَتِ الحُسَینَ وَشایَعَت وَبایَعَت وَتابَعَت عَلی قَتلِهِ، أَللّهُمَّ العَنهُم جَمیعاً.

* سپس صد بار چنین بگو:

السَّلامُ عَلَیکَ یا أَبا عَبدِ اللّه ِ، وَعَلَی الأَرواحِ الَّتی حَلَّت بِفِنائِکَ، عَلَیکَ مِنّی سَلامُ اللّه ِ أَبَداً ما بَقیتُ وَبَقِیَ اللَّیلُ وَالنَّهارُ، وَلا جَعَلَهُ اللّه ُ آخِرَ العَهدِ مِنّی لِزِیارَتِکُم، السَّلامُ عَلَی الحُسَینِ، وَعَلی عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ، وَعَلی أَولادِ الحُسَینِ، وَعَلی أَصحابِ الحُسَینِ.

ص:105

* اکنون چنین ادامه بده:

أَللّ-هُمَّ خُصَّ أَنتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعنِ مِنّی، وَابدَأ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثانِیَ وَالثّالِثَ وَالرّابِعَ.

أَللّهُمَّ العَن یَزیدَ خامِساً، وَالعَن عُبَیدَ اللّه ِ بنَ زِیادٍ، وَابنَ مَرجانَةَ وَعُمَرَ بنَ سَعدٍ وَشِمراً، وَآلَ أَبی سُفیانَ وَآلَ زِیادٍ وَآلَ مَروانَ، إِلی یَومِ القِیامَةِ

* سپس به سجده برو و بگو:

أَللّ-هُمَّ لَکَ الحَمدُ حَمدَ الشّاکِرینَ لَکَ عَلی مُصابِهِم، اَلحَمدُ للّه ِِ عَلی عَظیمِ رَزِیَّتی، أَللَّهُمَّ ارزُقنی شَفاعَةَ الحُسَینِ یَومَ الوُرُودِ، وَثَبِّت لی قَدَمَ صِدقٍ عِندَکَ مَعَ الحُسَینِ وَأَصحابِ الحُسَینِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُم دُونَ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ.

* اکنون دو رکعت زیارت بخوان.(1)

ص:106

الآمن، وأن ینزل لهم البیت المعمور، ویظهر لهم السقف المرفوع، ویریحهم من عدوّهم والأرض التی یبدّلها اللّه من السلام، ویسلّم ما فیها لهم لاشیة فیها، قال: لا خصومة فیها لعدوّهم، وأن یکون لهم فیها ما یحبّون، وأخذ رسول اللّه صلی الله علیه و آله علی جمیع الأئمّة وشیعتهم المیثاق بذلک، وإنّما السلام علیه تذکرة نفس المیثاق وتجدید له علی اللّه، لعلّه أن یعجله عزّ وجلّ ویعجل السلام لکم بجمیع ما فیه»: الکافی ج 1 ص 451، مختصر بصائر الدرجات ص 172، بحار الأنوار ج 52 ص 380، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 252، تفسیر نور الثقلین ج 5 ص 137.

(7) رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «فلمّا انتهیت إلی حجب النور، قال لی جبرئیل: تقدّم یا محمّد، وتخلّفَ عنّی ، فقلت: یا جبرئیل! فی مثل هذا الموضع تفارقنی؟ فقال: یا محمّد ، إنّ انتهاء حدّی الذی وضعنی اللّه عزّ وجلّ فیه إلی هذا المکان ، فإن تجاوزته احترقت أجنحتی بتعدّی حدود ربّی جلّ جلاله...»: علل الشرائع ج 1 ص 6، عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 2 ص 238، کمال الدین ص 255، بحار الأنوار ج 26 ص 337.

(8) رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «... فلمّا وصلت إلی السماء السابعة وتخلّف عنّی جمیع من کان معی من ملائکة السماوات وجبرئیل علیه السلام والملائکة المقرّبین ، ووصلت إلی حجب ربّی ، دخلت سبعین ألف حجاب ، بین کلّ حجابٍ إلی حجاب من حجب العزّة والقدرة والبهاء والکرامة والکبریاء والعظمة والنور والظلمة والوقار ، حتّی وصلت إلی حجاب الجلال...»: الیقین ص 435، المحتضر ص 253، بحار الأنوار ج 18 ص 398؛ «من الحجاب إلی الحجاب مسیرة خمسمئة عام...»: المحتضر ص 25، بحار الأنوار ج 18 ص 338.

(9) «فتقدّم رسول اللّه ما شاء اللّه أن یتقدّم...»: المحتضر ص 25، بحار الأنوار ج 18 ص 338.

(10) رسول اللّه علیه السلام: «لیلة أُسری بی إلی السماء وصرت کقاب قوسین أو أدنی ، أوحی اللّه تعالی إلیَّ: أن یا محمّد، مَن أحبّ خلقی إلیک؟ قلت: یاربّ أنت أعلم، فقال: أنا أعلم ولکن أُرید أن أسمعه من فیک، فقلت: ابن عمّی علیّ بن أبی طالب...»: المحتضر ص 193، بحار الأنوار ج 25 ص 383.

(11) رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «ثمّ قال لی الجلیل جلّ جلاله: یا محمّد ، مَن تحبّ من خلقی؟ قلت: أحبّ الذی تحبّه أنت یا ربّی ، فقال لی جلّ جلاله: فأحبّ علیّاً، فإنّی أُحبّه، وأحبّ من یحبّه ، وأحبّ من أحبّ من یحبّه...»: المحتضر ص 253، بحار الأنوار ج 18 ص 399 و ج 40 ص 19.

(12) رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «ووعدنی الشفاعة فی شیعته وأولیائه»: المحتضر ص 253، بحار الأنوار ج 18 ص 399 و ج 40 ص 19.

(13) رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «لیلة أُسری بی إلی السماء ، کلّمنی ربّی جلّ جلاله ، فقال: یا محمّد ، فقلت: لبّیک ربّی ، فقال: إنّ علیّاً حجّتی بعدک علی خلقی، وإمام أهل طاعتی ، مَن أطاعه أطاعنی ، ومن عصاه عصانی ، فانصبه علماً لأُمّتک یهتدون به بعدک...»: الأمالی للصدوق ص 566، الجواهر السنیة ص 230، بحار الأنوار ج 18 ص 340؛ رسول اللّه صلی الله علیه و آله: «یا محمّد ، إنّ علیّاً وارث علمک من بعدک ، وصاحب لوائک لواء الحمد یوم القیامة ، وصاحب حوضک ، یسقی من ورد علیه من مؤمنی أُمّتک . ثمّ أوحی إلیَّ أنّی قد أقسمت علی نفسی قسماً حقّاً لا یشرب من ذلک الحوض مبغض لک ولأهل بیتک...»: کمال الدین ص 25، نور الثقلین ج 3 ص 123، بحار الأنوار ج 51 ص 69.

(14) «فاطمةٌ بضعةٌ منّی، یؤینی ما آذاها»: مسند أحمد ج 4 ص 5 ، صحیح مسلم ج 7 ص 141 ، سنن الترمذی ج 5 ص 360 ، المستدرک ج 3 ص 159 ، أمالی الحافظ الإصفهانی ص 47 ، شرح نهج البلاغة ج 16 ص 272 ، تاریخ مدینة دمشق ج 3 ص 156 ، تهذیب الکمال ج 35 ص 250 ؛ «فاطمةٌ بضعةٌ منّی، یریبنی ما رابها، ویؤینی ما آذاها»: المعجم الکبیر ج 22 ص 404 ، نظم درر السمطین ص 176 ، کنز العمّال ج 12 ص 107 ، وراجع صحیح البخاری ج 4 ص 210 ، 212 ، 219 ، سنن الترمذی ج 5 ص 360 ، مجمع الزوائد ج 4 ص 255 ، فتح الباری ج 7 ص 63 ، مسند أبی یعلی ج 13 ص 134 ، صحیح ابن حبّان ج 15 ص 408 ، المعجم الکبیر ج 20 ص 20 ، الجامع الصغیر ج 2 ص 208 ، فیض القدیر ج 3 ص 20 و ج 4 ص 215 و ج 6 ص 24 ، کشف الخفاء ج 2 ص 86 ، الإصابة ج 8 ص 265 ، تهذیب التهذیب ج 12 ص 392 ، تاریخ الإسلام للذهبی ج 3 ص 44 ، البدایة والنهایة ج 6 ص 366 ، المجموع للنووی ج 20 ص 244 ، تفسیر الثعلبی ج 10 ص 316 ، التفسیر الکبیر للرازی ج 9 ص 160 و ج 20 ص 180 و ج 27 ص 166 و ج 30 ص 126 و ج 38 ص 141 ، تفسیر القرطبی ج 20 ص 227 ، تفسیر ابن کثیر ج 3 ص 267 ، تفسیر الثعالبی ج 5 ص 316 ، تفسیر الآلوسی ج 26 ص 164 ، الطبقات الکبری لابن سعد ج 8 ص 262 ، أُسد الغابة ج 4 ص 366 ، تهذیب الکمال ج 35 ص 250 ، تذکرة الحفّاظ ج 4 ص 1266 ، سیر أعلام النبلاء ج 2 ص 119 و ج 3 ص 393 و ج 19 ص 488 ، إمتاع الأسماع ج 10 ص 273، 283 ، المناقب للخوارزمی ص 353 ، ینابیع المودّة ج 2 ص 52، 53، 58، 73 ، السیرة الحلبیة ج 3 ص 488 ، الأمالی للصدوق ص 165 ، علل الشرائع ج 1 ص 186 ، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 4 ص 125 ، الأمالی للطوسی ص 24 ، النوادر للراوندی ص 119 ، کفایة الأثر ص 65 ، شرح الأخبار ج 3 ص 30 ، تفسیر فرات الکوفی ص 20 ، الإقبال بالأعمال ج 3 ص 164 ، تفسیر مجمع البیان ج 2 ص 311 ، بشارة المصطفی ص 119 بحار الأنوار ج 29 ص 337 و ج 30 ص 347، 353 و ج 36 ص 308 و ج 37 ص 67.

(15) سوره کوثر: 1.

ص:108

(16) «إنّ آسیة بنت مزاحم ومریم بنت عمران وخدیجة یمشین أمام فاطمة کالحجاب لها فی الجنّة»: مناقب آل أبی طالب ج 3 ص 105، بحار الأنوار ج 43 ص 37.

(17) «عن ابن مسکان، عن محمّد بن مسلم، عن الباقر علیه السلام، قال: لفاطمة علیه السلام وقفة علی باب جهنّم، فإذا کان یوم القیامة کُتب بین عینی کلّ رجلٍ مؤنٌ أو کافرٌ، فیؤر بمحبٍّ قد کثرت ذنوبه إلی النار، فتقرأ بین عینیه محبّاً، فتقول: إلهی وسیّدی، سمّیتنی فاطمة وفطمت بی من تولاّنی وتولّی ذرّیتی من النار، ووعدک الحقّ أنت لا تخلف المیعاد. فیقول اللّه: صدقتِ یا فاطمة، إنّی سمّیتک فاطمة ووعدی الحقّ وأنا لا أخلف المیعاد، وإنّما أمرت بعبدی هذا علی النار لتشفعی فیه فأُشفّعک فیه، فیتبیّن لملائکتی وأنبیائی ورسلی أهل الموقف موقفکِ منّی ومکانتکِ عندی، فمن قرأت بین عینیه فخذی بیده وأدخلیه الجنّة»: کشف الغمّة ج 2 ص 91، الجواهر السنیة ص 247، بحار الأنوار ج 8 ص 51 و ج 43 ص 14.

(18) «السَّلامُ عَلَیکَ یا أَبا عَبدِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یَا بنَ رَسُولِ اللّه ِ، السَّلامُ عَلَیکَ یا خِیَرَةَ اللّه ِ وَابنَ خِیَرَتِهِ، السَّلامُ عَلَیکَ یَابنَ أَمیرِ المُؤمِنینَ وَابنَ سَیِّدِ الوَصِیّینَ، السَّلامُ عَلَیکَ یَا بنَ فاطِمَةَ سَیِّدَةِ نِساءِ العالَمینَ: مصباح المتهجّد ص 772 778، وراجع کامل الزیارات ص 326، وسائل الشیعة ج 14 ص 509، مستدرک الوسائل ج 10 ص 316، المصباح للکفعمی ص 482، بحار الأنوار ج 98 ص 290، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 414.

(19) «أُثنی علی اللّه تبارک وتعالی أحسن الثناء، وأحمده علی السرّاء والضرّاء، اللّهمّ إنّی أحمدک علی...»: تاریخ الطبری ج 5 ص 418، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 559، الإرشاد ج 2 ص 91 .

(20) «أمّا بعد، فإنّی لا أعلم أصحابا أولی ولا خیرا من أصحابی، ولا أهل بیتٍ أبرّ ولا أوصل من أهل بیتی، فجزاکم اللّه عنّی جمیعا خیرا»: إعلام الوری ج 1 ص 455، روضة الواعظین ص 202، بحار الأنوار ج 44 ص 392، وراجع البدایة والنهایة ج 8 ص 176 .

(21) «فقال له إخوته وأبناؤه وأبناء عبد اللّه بن جعفر : ولِمَ نفعل ذلک؟ لنبقی بعدک؟! لا أرانا اللّه ذلک . وبدأهم العبّاس أخوه ثمّ تابعوه ...»: مثیر الأحزان ص 52 .

(22) «... فررنا عنه رغبةً فی الحیاة؟ معاذ اللّه، بل نحیا بحیاتک، ونموت معک . فبکی وبکوا علیه، وجزاهم خیرا، ثمّ نزل صلوات اللّه علیه»: مقاتل الطالبیّین ص 112 .

(23) «ثمّ قام مسلم بن عوسجة الأسدی وقال : یا بن بنت رسول اللّه! نحن علیک هکذا، وننصرف وقد أحاط بک الأعداء؟! لا واللّه لایرانی اللّه أفعل ذلک أبدا حتّی أکسر فی صدورهم رمحی...»: الفتوح ج 5 ص 94، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 1 ص 246.

(24) «قال زهیر بن القین : واللّه لوددتُ أنّی قُتِلت ثمّ نُشِرت ثمّ قُتِلت حتّی أقتل کذا ألف قتلة ...»: الکامل فی التاریخ ج 2 ص 559، البدایة والنهایة ج 8 ص 176، الإرشاد ج 2 ص 91 .

(25) «تکلّم جماعة أصحابه بکلامٍ یشبه بعضُه بعضا فی وجهٍ واحد، فقالوا : واللّه لا نفارقک، ولکنّ أنفسنا لک الفداء ...»: تاریخ الطبری ج 5 ص 418، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 559، البدایة والنهایة ج 8 ص 176 .

(26) «فقال أهل بیته : لا أبقانا اللّه بعدک، لا واللّه لا نفارقک حتّی یصیبنا ما أصابک، وقال ذلک أصحابه جمیعا . فقال : أثابکم اللّه علی ما تَنوون الجنّة»: سیر أعلام النبلاء ج 3 ص 301 الرقم 48؛ «إنّکم تُقتلون غدا کذلک، لا یفلت منکم رجل ...»: الخرائج والجرائح عن أبی حمزة الثمالی ج 2 ص 847 ح 62، بحار الأنوار ج 44 ص 298 ح 3 .

(27) «قالوا : الحمد للّه الذی شرّفنا بالقتل معک ...»: الخرائج والجرائح ج 2 ص 847 ح 62، بحار الأنوار ج 44 ص 298 ح 3 .

(28) «فقال له القاسم بن الحسن : وأنا فیمن یُقتل؟ فأشفق علیه فقال له : یا بنی، کیف الموت عندک؟ قال : یا عمّ، أحلی من العسل...»: موسوعة کلمات الإمام الحسین ص 486.

(29) «ارفعوا رؤوسکم وانظروا . فجعلوا ینظرون إلی مواضعهم ومنازلهم من الجنّة ...»: الخرائج والجرائح عن أبی حمزة الثمالی ج 2 ص 847 ح 62، بحار الأنوار ج 44 ص 298 ح 3 .

(30) «هو یقول لهم : هذا منزلک یا فلان، وهذا قصرک یا فلان، وهذه درجتک یا فلان . فکان الرجل یستقبل الرماح والسیوف بصدره ووجهه لیصل إلی منزله من الجنّة»: الخرائج والجرائح ج 2 ص 847 ح 62، بحار الأنوار ج 44 ص 298 ح 3 .

(31) «السَّلامُ عَلَیکَ یا ثارَ اللّه ِ وَابنَ ثارِهِ وَالوِترَ المَوتُورَ، السَّلامُ عَلَیکَ عَلَی الأَرواحِ الَّتی حَلَّت بِفِنائِکَ، عَلَیْکُم مِنّی جَمیعاً سَلامُ اللّه ِ أَبَداً ما بَقیتُ وَبَقِیَ اللَّیلُ وَالنهارُ. السَّلامُ عَلَیکَ یا أَبا عَبدِ اللّه ِ وَعَلَی الأَرواحِ الَّتی حَلَّت بِفِنائِکَ، عَلَیْکَ مِنّی سَلامُ اللّه ِ أَبَداً ما بَقیتُ وَبَقِیَ اللَّیلُ وَالنهارُ، وَلاجَعَلَهُ اللّه ُ آخِرَ العَهدِ مِنّی لِزِیارَتِکُم، السَّلامُ عَلَی الحُسَینِ وَعَلی عَلِیِّ بنِ الحُسَینِ وَعَلی أَولادِ الحُسَینِ وَعَلی أَصحابِ الحُسَینِ»: مصباح المتهجّد ص 772 778، وراجع کامل الزیارات ص 326، وسائل الشیعة ج 14 ص 509، مستدرک الوسائل ج 10 ص 316، المصباح للکفعمی ص 482، بحار الأنوار ج 98 ص 290، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 414.

ص:109

(32) «عن أبی حمزة الثُّمالی، عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قال: إنّ اللّه وکّل بقبر الحسین علیه السلام أربعة آلاف ملک شُعثاً غُبراً، یبکونه من طلوع الفجر إلی زوال الشمس، فإذا زالت هبط أربعة آلاف ملک وصعد أربعة آلاف ملک، فلم یزل یبکونه حتّی یطلع الفجر، ویشهدون لمن زاره بالوفاء، ویشیّعونه إلی أهله، ویعودونه إذا مرض، ویصلّون علیه إذا مات»: کامل الزیارات : 352 ؛ «عن الفُضَیل بن یَسَار، عن أحدهما علیهماالسلام، قال: إنّ علی قبر الحسین علیه السلام أربعة آلاف ملک شُعثٌ غُبرٌ، یبکونه إلی یوم القیامة»: کامل الزیارات : 173 ؛ «عن حمّاد بن عیسی، عن ربعی، قال: قلت لأبی عبد اللّه علیه السلام بالمدینة: أین قبور الشهداء؟ فقال: ألیس أفضل الشهداء عندکم؟! والذی نفسی بیده، إنّ حوله أربعة آلاف ملک شُعثٌ غُبرٌ یبکونه إلی یوم القیامة»: کامل الزیارات ص 174، 217؛ «عن حنان بن سدیر فی حدیثٍ عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قال - بعد ذکر فضیلة زیارة الإمام الحسین علیه السلام - : زوروه ولا تجفوه، فإنّه سیّد الشهداء وسیّد شباب أهل الجنّة، وشبیه یحیی بن زکریا، وعلیهما بکت السماء والأرض»: قرب الإسناد : 99؛ «عن زرارة، عن عبد الخالق بن عبد ربّه، قال: سمعت أبا عبد اللّه علیه السلام یقول: لم یجعل له من قبل سمیّاً الحسین بن علی، لم یکن له من قبل سمیّاً، ویحیی بن زکریا علیه السلام لم یکن له من قبل سمیّاً، ولم تبک السماء إلاّ علیهما أربعین صباحاً . قال: قلت: ما بکاؤا؟ قال: کانت تطلع حمراء وتغرب حمراء»: کامل الزیارات : 182؛ «روی أبو بصیر عن أبی عبد اللّه علیه السلام أنّه قال: إنّ الحسین علیه السلام بکی لقتله السماء والأرض واحمرّتا، ولم تبکیا علی أحدٍ قطّ، إلاّ علی یحیی بن زکریا والحسین بن علی علیهماالسلام»: کامل الزیارات : 181، باب 28 حدیث رقم 3 و 4 ؛ «عن کُلَیب بن معاویة، عن أبی عبد اللّه علیه السلام أنّه قال: کان قاتل یحیی بن زکریا ولد زِناً، وکان قاتل الحسین علیه السلام ولد زِناً، ولم تبکِ السماء إلاّ علیهما»: کامل الزیارات : 161.

(33) «وأمّا قوله «فَتَلَقَّی ءَادَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَ-تٍ فَتَابَ عَلَیْهِ إِنَّهُ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ»، فإنّه حدّثنی أبی عن ابن أبی عمیر، عن أبان بن عثمان، عن أبی عبد اللّه علیه السلام، قال: إنّ آدم علیه السلام بقی علی الصفا أربعین صباحاً ساجداً یبکی علی الجنّة وعلی خروجه من الجنّة من جوار اللّه عزّ وجلّ، فنزل علیه جبرئیل علیه السلام فقال: یا آدم، مالک تبکی؟ فقال: یا جبرئیل، ما لی لا أبکی وقد أخرجنی اللّه من الجنّة من جواره وأهبطنی إلی الدنیا؟ فقال: یا آدم، تب إلیه، قال: وکیف أتوب؟...»: مستدرک الوسائل ج 9 ص 329، بحار الأنوار ج 11 ص 178 و ج 96 ص 35، جامع أحادیث الشیعة ج 10 ص 427، تفسیر القمّی ج 1 ص 44.

(34) «فی تفسیر قوله تعالی: «فَتَلَقَّی ءَادَمُ مِن رَّبِّهِ کَلِمَ-تٍ»، أنّه رأی ساق العرش وأسماء النبیّ والأئمّة علیهم السلام، فلقّنه جبرئیل: قل یا حمید بحقّ محمّد، یا عالی بحقّ علیّ، یا فاطر بحقّ فاطمة، یا محسن بحقّ الحسن والحسین ومنک الإحسان. فلمّا ذکر الحسین سالت دموعه وانخشع قلبه، وقال: یا أخی جبرئیل، فی ذکر الخامس ینکسر قلبی وتسیل عبرتی؟ قال جبرئیل: ولدک هذا یُصاب بمصیبة تصغر عندها المصائب، فقال: یا أخی وما هی؟ قال: یقتل عطشاناً غریباً وحیداً فریداً لیس له ناصر ولا معین، ولو تراه یا آدم وهو یقول: وا عطشاه، وا قلّة ناصراه، حتّی یحول العطش بینه وبین السماء کالدخان، فلم یجبه أحد إلاّ بالسیوف وشرب الحتوف، فیُذبح ذبح الشاة من قفاه، وینهب رحله أعداؤ، وتشهر رؤسهم هو وأنصاره فی البلدان، ومعهم النسوان، کذلک سبق فی علم الواحد المنّان. فبکی آدم وجبرئیل بکاء الثکلی»: بحار الأنوار ج 44 ص 245.

(35) «عن علی بن إبراهیم، عن أبیه ومحمّد بن یحیی، عن أحمد بن محمّد والحسین بن محمّد، عن عبدویه بن عامر جمیعاً، عن أحمد بن محمّد بن أبی نصر، عن أبان بن عثمان، عن أبی بصیر، أنّه سمع أبا جعفرٍ وأبا عبد اللّه علیهماالسلام یذکران أنّه لمّا کان یوم التوریة قال جبرئیل لإبراهیم علیهماالسلام: تروّه من الماء، فسُمّیت التوریة. ثمّ أتی منیً فأباته بها، ثمّ غدا به إلی عرفات، فضرب خباه بنَمِرَة دون عرفة، فبنی مسجداً بأحجارٍ بیض، وکان یُعرفُ أثرُ مسجد إبراهیم حتّی أُدخل فی هذا المسجد الذی بنَمِرَة، حیث یصلّی الإمام یوم عرفة، فصلّی بها الظهر والعصر، ثمّ عمد به إلی عرفات فقال: هذه عرفات فاعرف بها مناسکک، واعترف بذنبک، فسُمّی عرفات. ثمّ أفاض إلی المزدلفة، فسُمّیت المزدلفة؛ لأنّه ازدلف إلیها. ثمّ قام علی المشعر الحرام، فأمره اللّه أن یذبح ابنه، وقد رأی فیه شمائله وخلائقه، وأنس ما کان إلیه، فلمّا أصبح أفاض من المشعر إلی منیً، فقال لأُمّه: زوری البیتَ أنتِ وأحتبس الغلامَ، فقال: یا بنی، هات الحمار والسکّین حتّی أُقرّب القربان. فقال أبان: فقلت لأبی بصیر: ما أراد بالحمار والسکّین؟ قال: أراد أن یذبحه ثمّ یحمله فیجهّزه ویدفنه.

قال: فجاء الغلام بالحمار والسکّین، فقال: یا أبتِ أین القربان؟ قال: ربّک یعلم أین هو، یا بنی أنت واللّه هو، إنّ اللّه قد أمرنی بذبحک، فانظر ماذا تری؟ قال: «یَ-أَبَتِ افعَل مَا تُؤمَرُ سَتَجِدُنِی إِن شَآءَ اللَّهُ مِنَ الصَّ-بِرِینَ». قال: فلمّا عزم علی الذبح قال: یا أبتِ، خمّر وجهی وشدّ وثاقی، قال: یا بنی الوثاق مع الذبح! واللّه لا أجمعهما علیک الیوم...: الکافی ج 4 ص 208، جامع أحادیث الشیعة ج 10 ص 349، التفسیر الصافی ج 6 ص 195، تفسیر نور الثقلین ج 4 ص 426، وراجع تاریخ الیعقوبی ج 1 ص 27.

(36) «عن الفضل قال: سمت الرضا علیه السلام یقول: لمّا أمر اللّه عزّ وجلّ إبراهیم علیه السلام أن یذبح مکان ابنه إسماعیل الکبش الذی أنزله علیه، تمنّی إبراهیم أن یکون قد ذبح ابنه إسماعیل بیده وأنّه لم یؤر بذبح الکبش مکانه؛ لیرجع إلی قلبه ما یرجع إلی قلب الوالد الذی یذبح أعزّ ولده علیه بیده، فیستحقّ بذلک أرفع درجات أهل الثواب علی المصائب، فأوحی اللّه عزّ وجلّ إلیه: یا إبراهیم، من أحبّ خلقی إلیک؟ فقال: یا ربّ، ما خلقت خلقاً هو أحبّ إلیَّ من حبیبک محمّد، فأوحی اللّه إلیه: أفهو أحبّ إلیک أم نفسک؟ قال: بل هو أحبّ إلیَّ من نفسی، قال: فوُلده أحبّ إلیک أم وُلدک؟ قال: بل وُلده، قال: بذبح وُلده ظلماً علی أیدی أعدائه

ص:110

أوجع لقلبک أو ذبح وُلدک بیدک فی طاعتی؟ قال: یا ربّ، بل ذبحه علی أیدی أعدائه أوجع لقلبی. قال: یا إبراهیم فإنّ طائفةً تزعم أنّها من أُمّة محمّد ستقتل الحسین ابنه من بعده ظلماً وعدواناً کما یُذبح الکبش، ویستوجبون بذلک سخطی. فجزع إبراهیم لذلک وتوجّع قلبه وأقبل یبکی، فأوحی اللّه عزّ وجلّ: یا إبراهیم، قد فدیت جزعک علی ابنک إسماعیل لو ذبحته بیدک بجزعک علی الحسین وقتله، وأوجبت لک أرفع درجات أهل الثواب علی المصائب، وذلک قول اللّه عزّ وجلّ «وَ فَدَیْنَاهُ بِذِبْحٍ عَظِیمٍ» »: الخصال ص 59، عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 2 ص 187، الجواهر السنیة ص 251، بحار الأنوار ج 44 ص 226، التفسیر الصافی ج 4 ص 279، تفسیر نور الثقلین ج 4 ص 430، قصص الأنبیاء ص 150.

(37) «سأل إسحاق الأحمر الحجّة علیه السلام عن قول اللّه تعالی «ک-هیعص»، فقال: هذه الحروف من أنباء الغیب أطلع اللّه علیه عبده زکریا، ثمّ قصّها علی محمّد صلی الله علیه و آله، وذلک أنّ زکریا سأل ربّه أن یعلّمه أسماء الخمسة، فأهبط علیه جبرئیل وعلّمه إیّاها، وکان زکریا إذا ذکر محمّداً وعلیّاً وفاطمة والحسن والحسین سری عنه همّه وانجلی کربه، وإذا ذکر الحسین غلبته العبرة ووقعت علیه الزفرة، فقال ذات یوم: إلهی إذا ذکرت أربعاً منهم تسلّیت بأسمائهم من همومی، وإذا ذکرت الحسین تدمع عینی وتثور زفرتی، فأنبأه اللّه فی قصّته فقال: «ک-هیعص»، فالکاف اسم کربلاء، والهاء هلاک العترة، والیاء یزید وهو ظالم للحسین، والعین عطشه، والصاد صبره. فلمّا سمع ذلک زکریا لم یفارق مسجده ثلاثة أیّام، ومنع الناس من الدخول علیه، وأقبل علی البکاء والنحیب...»: مناقب آل أبی طالب ج 3 ص 237، معانی الأخبار ص 28، بحار الأنوار ج 14 ص 178.

(38) «فلمّا رأی ذلک شمر بن ذی الجوشن، استدعی الفرسان فصاروا فی ظهور الرجّالة، وأمر الرماة أن یرموه، فرشقوه بالسهام حتّی صار کالقنفذ»: الإرشاد ج 2 ص 111، روضة الواعظین ص 208، إعلام الوری ج 1 ص 468 ولیس فیه من «استدعی» إلی «الرجّالة»؛ «فوقف وقد ضعف عن القتال، أتاه حجر علی جبهته هشمها...»: مثیر الأحزان ص 73 .

(39) «یا أَبا عَبدِ اللّه ِ، لَقَد عَظُمَتِ الرَّزِیَّةُ وَجَلَّت وَعَظُمَتِ المُصیبَةُ بِکَ عَلَینا وَعَلی جَمیعِ أَهلِ الإسْلامِ، وَجَلَّتْ وَعَظُمَتْ مُصیبَتُکَ فِی السَّمواتِ عَلی جَمیعِ أَهلِ السَّمواتِ»: مصباح المتهجّد ص 772 778، وراجع کامل الزیارات ص 326، وسائل الشیعة ج 14 ص 509، مستدرک الوسائل ج 10 ص 316، المصباح للکفعمی ص 482، بحار الأنوار ج 98 ص 290، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 414.

(40) «لمّا رأی الحسین علیه السلام مصارع فتیانه وأحبّته، عزم علی لقاء القوم بمهجته، ونادی : هل من ذابٍّ یذبّ عن حرم رسول اللّه؟...»: بحار الأنوار ج 45 ص 46 .

(41) «قال هشام بن محمّد : لمّا رآهم الحسین علیه السلام مصرّین علی قتله، أخذ المصحف ونشره وجعله علی رأسه ...»: تذکرة الخواصّ ص 252.

(42) «یا ویلکم! أتقتلونی علی سنّةٍ بدّلتها؟... فقالوا له : إنّا نقتلک بغضاً لأبیک...»: ینابیع المودّة ج 3 ص 80 .

(43) «فلمّا رأی ذلک شمر بن ذی الجوشن، استدعی الفرسان فصاروا فی ظهور الرجّالة، وأمر الرماة أن یرموه، فرشقوه بالسهام حتّی صار کالقنفذ»: الإرشاد ج 2 ص 111؛ روضة الواعظین؛ «فوقف وقد ضعف عن القتال، أتاه حجر علی جبهته هشمها...»: مثیر الأحزان ص 73 .

(44) «فوقف یستریح وقد ضعف عن القتال،... فأتاه سهم محدّد مسموم له ثلاث شعب، فوقع فی قلبه»: مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 2 ص 34، بحار الأنوار ج 45 ص 53 .

(45) «فقال الحسین علیه السلام : بسم اللّه وباللّه وعلی ملّة رسول اللّه»: مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 2 ص 34؛ «فرماه ... وأبو أیّوب الغنوی بسهمٍ مسموم فی حلقه، فقال علیه السلام : بسم اللّه ولا حول ولا قوّة إلاّباللّه، وهذا قتیلٌ فی رضی اللّه»: المناقب لابن شهر آشوب ج 4 ص 111، بحار الأنوار ج 45 ص 55 .

(46) «ثمّ ضعف من کثرة انبعاث الدم بعد إخراج السهم من وراء ظهره، وهو ملقیً فی الأرض»: مثیر الأحزان ص 73 .

(47) «فإذا امتلأت قال : اللّهمّ إنّ هذا فیک قلیل»: الدرّ النظیم ص 551 .

(48) «فلمّا امتلأت دما رمی بها إلی السماء، فما رجع من ذلک قطرة، وما عُرفت الحمرة فی السماء حتّی رمی الحسین بدمه إلی السماء ...»: مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 2 ص 34 بحار الأنوار ج 45 ص 53 .

(49) «وقال : هکذا واللّه أکون حتّی ألقی جدّی محمّدا وأنا مخضوب بدمی»: مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 2 ص 34، بحار الأنوار ج 45 ص 53 .

(50) «وقد أصابته اثنتان وسبعون جراحة»: مثیر الأحزان ص 73 .

(51) «وقال : صبراً علی قضائک یا ربّ، لا إله سواک، یا غیاث المستغیثین...»: موسوعة کلمات الإمام الحسین ص 615.

(52) «أسرع فرسک شاردا، وإلی خیامک قاصدا، محمحما باکیا، فلمّا رأین النساء جوادک مخزیا، ونظرن سرجک علیه ملویّا...»: المزار الکبیر ص 504 ح 9، مصباح الزائر ص 233، بحار الأنوار ج 101 ص 322 ح 8 .

(53) «خرجت زینب من باب الفسطاط وهی تنادی : وا أخاه! وا سیّداه! وا أهل بیتاه! لیت السماء انطبقت علی الأرض، ولیت الجبال تدکدکت...»: بحار الأنوار ج

ص:111

45 ص 54 .

(54) «فقالت : یا عمر بن سعد! أیُقتل أبو عبد اللّه وأنت تنظر إلیه؟...»: تاریخ الطبری ج 5 ص 452، بحار الأنوار ج 45 ص 55 .

(55) «فنادت : ویحکم، أما فیکم مسلم؟ فلم یجبها أحد بشیء»: الإرشاد ج 2 ص 112، وراجع أنساب الأشراف ج 3 ص 409 .

(56) «صبراً علی قضائک یا ربّ...»: موسوعة کلمات الإمام الحسین ص 615.

(57) «وحُملت الرؤوس علی أطراف الرماح، وکانت اثنین وسبعین رأسا، جاءت هوازن منها باثنین وعشرین رأسا ...»: الأخبار الطوال ص 259 .

(58) «لمّا قُتل الحسین بن علیّ علیهماالسلام، کسفت الشمس کسفة بدت الکواکب نصف النهار، حتّی ظننّا أنّها هی»: المعجم الکبیر ج 3 ص 114 ح 2838، تهذیب الکمال ج 6 ص 433 الرقم 1323، تاریخ مدینة دمشق ج 14 ص 228، کفایة الطالب ص 444، الصواعق المحرقة ص 194، راجع تاریخ مدینة دمشق ج 14 ص 226، أنساب الأشراف ج 3 ص 413، کامل الزیارات ص 182 ح 249، مجمع البیان ج 6 ص 779 وج 9 ص 98، تأویل الآیات الظاهرة ج 1 ص 302، التبیان فی تفسیر القرآن ج 9 ص 233، الطرائف ص 203 ح 293، الصراط المستقیم ج 3 ص 124، تفسیر القرطبی ج 16 ص 141، تذکرة الخواصّ ص 274، شرح الأخبار ج 3 ص 544 ح 1115، التبصرة ج 2 ص 16، إثبات الوصیّة ص 178، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 580، سیر أعلام النبلاء ج 3 ص 312 الرقم 48؛ «وینادی فی السماء : قُتل واللّه الحسین بن علی بن أبی طالب...»: ینابیع المودّة ج 3 ص 84 .

(59) این قسمت را از دیگر خود به نام «هفت شهر عشق» برگرفته ام.

(60) «وصاحت زینب : یا محمّداه، صلّی علیک ملیک السماء، هذا حسین بالعراء، مزمّل بالدماء ...»: مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 2 ص 39؛ «بأبی المهموم حتّی قضی، بأبی العطشان حتّی مضی، بأبی من یقطُر شیبه بالدماء»: بحار الأنوار ج 45 ص 58، وراجع المناقب لابن شهر آشوب ج 4 ص 113 .

(61) «اللّهمّ تقبّل منّا هذا القربان»: حیاة الإمام الحسین ج 2 ص 301.

(62) «لقد مکث طویلاً من النهار، ولو شاء الناس أن یقتلوه لفعلوا، ولکنّهم کان یتّقی بعضهم ببعض ...»: تاریخ الطبری ج 5 ص 452، أنساب الأشراف ج 3 ص 409، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 572، المنتظم ج 5 ص 340.

(63) «ویقول عمر بن سعد : ویلکم! عجّلوا بقتله...»: ینابیع المودّة ج 3 ص 82؛ «فقال عمر بن سعد لرجلٍ عن یمینه : انزل ویحک إلی الحسین فأرحه ..»: بحار الأنوار ج 45 ص 54، وراجع مروج الذهب ج 3 ص 71 .

(64) «ألست تزعم أنّ أباک علی حوض النبیّ یسقی من أحبّه؟ فاصبر حتّی تأخذ الماء من یده»: مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 2 ص 36، بحار الأنوار ج 45 ص 56 .

(65) «ففتح عینیه فی وجهه، فقال له الحسین : یا ویلک! من أنت، فقد ارتقیت مرتقیً عظیماً؟ فقال له شمر : الذی رکبک هو الشمر بن ذی الجوشن...»: ینابیع المودّة ج 3 ص 83.

(66) «وینادی فی السماء : قُتل واللّه الحسین بن علی بن أبی طالب...»: ینابیع المودّة ج 3 ص 84 ؛ «لمّا قُتل الحسین بن علیّ علیهماالسلام، کسفت الشمس کسفة بدت الکواکب نصف النهار، حتّی ظننّا أنّها هی»: المعجم الکبیر ج 3 ص 114 ح 2838، تهذیب الکمال ج 6 ص 433 الرقم 1323، تاریخ مدینة دمشق ج 14 ص 228، کفایة الطالب ص 444، الصواعق المحرقة ص 194، راجع تاریخ مدینة دمشق ج 14 ص 226، أنساب الأشراف ج 3 ص 413، کامل الزیارات ص 182 ح 249، مجمع البیان ج 6 ص 779 وج 9 ص 98، تأویل الآیات الظاهرة ج 1 ص 302، التبیان فی تفسیر القرآن ج 9 ص 233، الطرائف ص 203 ح 293، الصراط المستقیم ج 3 ص 124، تفسیر القرطبی ج 16 ص 141، تذکرة الخواصّ ص 274، شرح الأخبار ج 3 ص 544 ح 1115، التبصرة ج 2 ص 16، إثبات الوصیّة ص 178، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 580، سیر أعلام النبلاء ج 3 ص 312 الرقم 48.

(67) «یا خیل اللّه ارکبی وأبشری ... فرکب فی الناس، ثمّ زحف نحوهم بعد صلاة العصر، وحسین جالس أمام بیته محتبیا بسیفه، إذ خفق برأسه علی رکبتیه، وسمعت أُخته زینب الصیحة، فدنت من أخیها فقالت : یا أخی! أما تسمع الأصوات قد اقتربت؟ ...»: تاریخ الطبری ج 5 ص 416، أنساب الأشراف ج 3 ص 391.

(68) «ثمّ رمی عمر بن سعد إلی أصحاب الحسین علیه السلام، وقال : اشهدوا لی عند الأمیر أنّی أوّل من رمی»: مثیر الأحزان ص 41.

(69) «یا أهل الکوفة، لا ترتابوا فی قتل من مرق من الدین»: تاریخ الطبری ج 3 ص 323، الإرشاد ج 2 ص 102.

(70) «کان عمر بن سعد بن أبی وقاصّ قد ولاّه عُبید اللّه بن زیاد الری، وعهد إلیه عهده ...» : تاریخ الطبری ج 5 ص 389، تهذیب الکمال ج 6 ص 427 الرقم 1323، تهذیب التهذیب ج 1 ص 592 الرقم 1577، مقاتل الطالبیّین ص 112، الأمالی للشجری ج 1 ص 192.

ص:112

(71) «سِر إلی الحسین، فإذا فرغنا ممّا بیننا وبینه سِرتَ إلی عملک، فاستعفاه ، فقال : نعم، علی أن تردّ عهدنا...» : الکامل فی التاریخ ج 2 ص 555؛ «قد عفیتک فاردد إلینا عهدنا الذی کتبناه لک، واجلس فی منزلک نبعث غیرک» : الفتوح ج 5 ص 85، مقتل الحسین علیه السلام للخوارزمی ج 1 ص 239، وراجع مطالب السؤول ص 75، کشف الغمّة ج 2 ص 259 .

(72) «قال عمر بن سعد : أمهلنی الیوم حتّی أنظر. قال : فانصرف عمر یستشیر نُصَحاءه...» : تاریخ الطبری ج 5 ص 409، تاریخ مدینة دمشق ج 45 ص 49، أنساب الأشراف ج 3 ص 385، وراجع المنتظم ج 5 ص 336، تذکرة الخواصّ ص 247؛ «قال علیّ علیه السلام لعمر بن سعد : کیف أنت إذا قمتَ مقاما تُخیّر فیه بین الجنّة والنار، فتختار النار؟» : تهذیب الکمال ج 21 ص 359 الرقم 2439، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 683، تاریخ مدینة دمشق ج 45 ص 49، تذکرة الخواصّ ص 247، کنز العمّال ج 13 ص 674 ح 37723، مثیر الأحزان ص 50، أنساب الأشراف ج 3 ص 385.

(73) «عمر بن سعد بن أبی وقّاص، مدنی ثقه، کان یروی عن أبیه أحادیث...» : معرفة الثقات ج 2 ص 166؛ «عمر بن سعد بن أبی وقّاص، مالک بن أهیب بن عبد مناف القرشی» : الأعلام للزرکلی ج 3 ص 87؛ «أمّا نسب الإمام الحسین : حسین بن علی بن أبی طالب بن عبد المطّلب بن هاشم بن عبد مناف، ولا یخفی علیک أنّ جدّهم واحد وهو عبد مناف».

(74) «فأقبل ابن زیاد فی وجوه البصرة حتّی قدم الکوفة متلثّماً، فما مرّ علی مجلسٍ من مجالسهم فیسلّم، إلاّ قالوا: وعلیک السلام یا بن رسول اللّه، وهم یظنّون أنّه الحسین...»: الإرشاد ج 2 ص 44.

(75) «جعلوا یقبّلون یده ورجله، فقال عُبید اللّه: لشدّ ما فسد هؤلاء»: الطبقات الکبری لابن سعد ترجمة الإمام الحسین علیه السلام ص 65.

(76) «فلا یمرّ بمجلسٍ فیسلّم علیهم، إلاّ قالوا: وعلیک السلام یابن رسول اللّه، یظنّونه الحسین، فنزل القصر...»: سیر أعلام النبلاء ج 3 ص 306، الإصابة لابن حجر ج 2 ص 70.

(77) «فسمعها إنسان خلفه، فنکص إلی القوم الذین اتّبعوه من أهل الکوفة علی أنّه الحسین، فقال: أیّ قوم ابن مرجانة، والذی لا إله إلاّ غیره...»: تاریخ الطبری ج 4 ص 268، الإرشاد ج 2 ص 44.

(78) «بسم اللّه الرحمن الرحیم، أمّا بعد، فقد بلغنی کتابک، وفهمت ما ذکرتَ، فاعرِض علی الحسین أن یبایع لیزید بن معاویة...»: تاریخ الطبری ج 5 ص 411؛ «أمّا بعد، فإنّی لم أبعثک إلی الحسین لتطاوله الأیّام، ولا لتمنّیه السلامة والبقاء، ولا لتکون شفیعه إلیَّ ...»: الأخبار الطوال ص 255، المنتظم ج 5 ص 336؛ «إن أبوا فازحف إلیهم حتّی تقتلهم وتمثّل بهم؛ فإنّهم لذلک مستحقّون، فإن قُتل حسین فأوطئ الخیل صدره وظهره ...»: تاریخ الطبری ج 5 ص 414، أنساب الأشراف ج 3 ص 391 .

(79) «کان یزید علیه ساخطاً، وکان قد همّ بعزله، وکان علی البصرة»: تهذیب الکمال للمزّی ج 6 ص 423، سیر أعلام النبلاء ج 3 ص 306.

(80) «فقال له سِرجون: أرأیت لو نُشر لک معاویة کنت تأخذ برأیه؟ قال نعم، فأخرج عهد عُبید اللّه علی الکوفة ، فقال : هذا رأی معاویة ، ومات وقد عهد بهذا الکتاب . فأخذ برأیه وجمع الکوفة والبصرة لعبید اللّه...»: الکامل فی التاریخ ج 4 ص 23، الإرشاد ج 2 ص 42، تاریخ الطبری ج 4 ص 265؛ «وکان سِرجون أشار علی یزید بتقدیم عبد اللّه، وهو إذّاک عنه ساخط...»: درر السمط فی خبر السبط ص 97؛ «فقال: یا سِرجون، ما الذی عندک فی أهل الکوفة، فقد قدم مسلم بن عقیل وقد بایعه الترابیة للحسین بن علی - رضی اللّه عنهما -؟ فقال له سِرجون: أتقبل منّی ما أشیر به علیک؟...»: کتاب الفتوح ج 5 ص 36.

(81) «أمّا بعد، فإنّ شیعتی من أهل الکوفة کتبوا إلیَّ فخبّرونی أنّ مسلم بن عقیل یجمع الجموع ویشقّ عصا المسلمین، وقد اجتمع علیه خلق کثیر من شیعة أبی تراب، فإذا وصل إلیک کتابی هذا فسر حین تقرأه حتّی تقدم الکوفة... فالعجل العجل العجل»: کتاب الفتوح ج 5 ص 36؛ «فسر حین تقرأ کتابی هذا حتّی تأتی أهل الکوفة فتطلب ابن عقیل...»: تاریخ الطبری ج 4 ص 265.

(82) «ثمّ دفع الکتاب إلی مسلم بن عمرو الباهلی، ثمّ أمره أن یجدّ السیر إلی عبد اللّه بن زیاد»: کتاب الفتوح ج 5 ص 37.

(83) «کتب یزید بن معاویة إلی الولید بن عتبة - وکان أمیرا بالمدینة - یأمره بأخذ البیعة له علی أهلها، وخاصّة علی الحسین بن علیّ علیهماالسلام، ویقول له : إن أبی علیک فاضرب عنقه وابعث إلیَّ برأسه» : مثیر الأحزان ص 23، بحار الأنوار ج 44 ص 324؛ «إذا أتاک کتابی هذا، فأحضر الحسین بن علیّ وعبد اللّه بن الزبیر، فخذهما بالبیعة لی، فإن امتنعا فاضرب أعناقهما، وابعث لی برؤوسهما ...» : تاریخ الیعقوبی ج 2 ص 241 .

(84) «لمّا حُمل رأس الحسین بن علی علیه السلام إلی الشام، أمر یزید - لعنه اللّه - فوُضع ونُصبت علیه مائدة، فأقبل هو - لعنه اللّه - وأصحابه یأکلون ویشربون الفقاع...»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 25، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 4 ص 419، وسائل الشیعة ج 25 ص 363.

(85) «إنّه لمّا دخل علیّ بن الحسین علیهماالسلام وحرمه علی یزید، وجیء برأس الحسین علیه السلام ووُضع بین یدیه فی طست، فجعل یضرب ثنایاه بمخصرة کانت فی یده، وهو

ص:113

یقول : لعبت هاشم بالملک فلا - خبر جاء ولا وحی نزل...»: الاحتجاج ج 2 ص 122 ح 173، مثیر الأحزان ص 101، المناقب لابن شهر آشوب ج 4 ص 114، المسترشد ص 510، الخرائج والجرائح ج 2 ص 580، بحار الأنوار ج 45 ص 157 ح 5 .

(86) «کان أوّل عمل عمله معاویة بعد أن استولی علی الحکم، أن کتب یلعنوا علیّاً علی المنابر»: بحار الأنوار ج 37 ص 264، الغدیر ج 3 ص 200 و ج 6 ص 337 و ج 10 ص 257، سنن الترمذی ج 5 ص 301، فتح الباری ج 7 ص 60.

(87) «وکانت الأحزاب عشرة آلاف، وهم ثلاثاً، عساکر وملاک، أمرها لأبی سفیان، أی المدبّر لأمرها والقائم بشأنها»: السیرة الحلبیة ج 2 ص 613، أعیان الشیعة ج 1 ص 262.

(88) «عَقَبة هَرشَی إلی ذات الأصافر میلان، ثمّ إلی الجُحفَة، ولیس بین الطریقین إلاّ میلین»: معجم ما استعجم ج 3 ص 954.

(89) «قعدوا له فی العقبة وهی عقبة أَرشَی هَرشَی بین الجُحفَة والأبواء، فقعدوا عن یمین العقبة...»: تفسیر القمّی ج 1 ص 174، بحار الأنوار ج 31 ص 632؛ «اتّفقوا علی أن یَنفِروا بالنبیّ ناقتَهُ علی عقبة هَرشَی، وقد کانوا عملوا مثل ذلک فی غزوة تبوک»: بحار الأنوار ح 28 ص 97.

(90) «والرأی أن نقتل محمّداً قبل أن یدخل المدینة... فقعد سبعة عن یمین العقبة...»: إقبال الأعمال ج 2 ص 249.

(91) «فَلَعَنَ اللّه ُ أُمَّةً أَسَّسَت أَساسَ الظُّلمِ وَالجَورِ عَلَیکُم أَهلَ البَیتِ، وَلَعَنَ اللّه ُ أُمَّةً دَفَعَتکُم عَن مَقامِکُم وَأَزالَتکُم عَن مَراتِبِکُمُ الَّتی رَتَّبَکُمُ اللّه ُ فیها، وَلَعَنَ اللّه ُ أُمَّةً قَتَلَتکُم، وَلَعَنَ اللّه ُ المُمَهِّدینَ لَهُم بِالتَّمکینِ مِن قِتالِکُم، بَرِئتُ إلَی اللّه ِ وَإلَیکُم مِنهُم وَمِن أَشیاعِهِم وَأَتباعِهِم وَأَولِیائِهِم. یا أَبا عَبدِ اللّه ِ، إنّی سِلمٌ لِمَن سالَمَکُم، وَحَربٌ لِمَن حارَبَکُم إلی یَومِ القِیامَةِ.

وَلَعَنَ اللّه ُ آلَ زِیادٍ وَآلَ مَروانَ، وَلَعَنَ اللّه ُ بَنی أُمَیَّةَ قاطِبَةً، وَلَعَنَ اللّه ُ ابنَ مَرجانَةَ، وَلَعَنَ اللّه ُ عُمَرَ بنَ سَعدٍ، وَلَعَنَ اللّه ُ شِمراً، وَلَعَنَ اللّه ُ أُمَّةً أَسرَجَت وَأَلجَمَت وَتَنَقَّبَت لِقِتالِکَ.

یا أَبا عَبدِاللّه ِ، إنّی أَتَقَرَّبُ إلی اللّه ِ وَإلی رَسُولِهِ وَإلی أمیرِ المُؤمِنینَ وَإلی فاطِمَةَ وَإلَی الحَسَنِ وَإلَیکَ بِمُوالاتِکَ، وَبِالبَراءَةِ مِمَّن قاتَلَکَ وَنَصَبَ لَکَ الحَربَ، وَبِالبَراءَةِ مِمَّن أَسَّسَ أَساسَ الظُّلمِ وَالجَورِ عَلَیکُم، وَأَبرَأُ إلَی اللّهِ وَإلی رَسُولِهِ مِمَّن أَسَسَّ أَساسَ ذلِکَ وَبَنی عَلَیهِ بُنیانَهُ، وَجَری فی ظُلمِهِ وَجَورِهِ عَلَیکُم وَعلی أَشیاعِکُم، بَرِئتُ إلَی اللّه ِ وَإلَیکُم مِنهُم، وَأَتَقَرَّبُ إلَی اللّه ِ ثُمَّ إلَیکُم بِمُوالاتِکُم وَمُوالاةِ وَلِیِّکُم، وَبِالبَراءَةِ مِن أَعدائِکُم وَالنّاصِبینَ لَکُمُ الحَربَ، وَبِالبَراءَةِ مِن أَشیاعِهِم وَأَتباعِهِم. إنّی سِلمٌ لِمَن سالَمَکُم، وَحَربٌ لِمَن حارَبَکُم، وَوَلِیٌّ لِمَن والاکُم، وَعَدُوٌّ لِمَن عاداکُم»: مصباح المتهجّد ص 772 778، وراجع کامل الزیارات ص 326، وسائل الشیعة ج 14 ص 509، مستدرک الوسائل ج 10 ص 316، المصباح للکفعمی ص 482، بحار الأنوار ج 98 ص 290، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 414.

(92) «وشأن أُمیة بن عبد الشمس شأن العوامّ، فإنّه لم یکن من صلب عبد الشمس بن عبد مناف، وإنّما هو عبدٌ من الروم، فاستخلفه عبد الشمس فنُسب إلیه کما نسب العوامّ إلی خویلد، فبنو أُمیة جمیعهم لیسوا من صلب قریش، وإنّما هم ملحقون بهم، وتصدیق ذلک جواب أمیر المؤنین علیه السلام لمعاویة لمّا کتب إلیه: إنّما نحن وأنتم بنو عبد مناف، فکتب فی جوابه علیه السلام: لیس المهاجر کالطلیق، ولیس الصریح کاللصیق. وهذا شهادة من أمیر المؤنین علی علیه السلام علی بنی أُمیة أنّهم لصایق، ولیسوا بصحیح النسب إلی عبد مناف، ولم یستطع معاویة إنکار ذلک»: إلزام النواصب ص 183، وراجع مناقب آل أبی طالب ج 2 ص 362، بحار الأنوار ج 33 ص 105، الغدیر ج 3 ص 254 و ج 10 ص 151، شرح نهج البلاغة لابن الحدید ج 15 ص 117.

(93) نسب پیامبر این چنین است: «محمّد پسر عبداللّه پسر عبد المطلب پسر هاشم پسر عبد مناف». همچنین مردم نسب ابوسفیان این چنین می شناسند: «ابوسفیان پسر حرب پسر امیة پسر عبد شمس پسر عبد مناف»، مردم خیال می کنند که اصل ونسب پیامبر وابوسفیان، به «عبدمناف» می رسد.

(94) «وکان معاویة عامله [عامل عمر] علی الشام»: فتوح الشام ج 1 ص 92، فتوح البلدان ج 1 ص 234، بحار الأنوار ج 31 ص 54.

(95) «أنشدکم باللّه، هل تعلمون أنّ أبا سفیان دخل علی عثمان حین بویع فی مسجد رسول اللّه صلی الله علیه و آله، فقال: یا بن أخی، هل علینا من عین؟ فقال: لا، فقال أبو سفیان: تداولوا الخلافة یا فتیان بنی أُمیة، فوالذی نفس أبی سفیان بیده، ما من جنّةٍ ولا نار»: الاحتجاج ج 1 ص 409، بحار الأنوار ج 44 ص 78.

(96) «لمّا بویع أمیر المؤنین علیّ بن أبی طالب، بلغه أنّ معاویة قد توقّف عن إظهار البیعة له، وقال: إن أقرّنی علی الشام وأعمالی التی ولاّنیها عثمان بایعته...»: الأمالی للطوسی ص 87، تفسیر نور الثقلین ج 3 ص 268، بشارة المصطفی ص 403، بحار الأنوار ج 32 ص 384.

(97) منظور از سعد، «سعد بن ابی الوقاص» می باشد. منظور از ابن عوف، «عبد الرحمن بن عوف» است.

(98) «وصیّر عمر الأمر شوری بین ستّة نفر من أصحاب رسول اللّه: علیّ بن أبی طالب، وعثمان بن عفّان، وعبد الرحمن بن عوف، والزبیر بن العوّام، وطلحة بن عُبید اللّه، وسعد بن أبی وقّاص. وقال: أخرجت سعید بن زید لقرابته منّی. فقیل له فی ابنه عبد اللّه بن عمر، قال: حسب آل الخطّاب عبد اللّه بن عمر. قال: حسب آل الخطّاب ما تحمّلوا منها! إنّ عبد اللّه لم یحسن یطلّق امرأته! وأمر صهیباً أن یصلّی بالناس حتّی یتراضوا من الستّة بواحد. واستعمل أبا طلحة زید بن سهل الأنصاری، وقال: إن رضی أربعة وخالف اثنان، فاضرب عنق الاثنین، وإن رضی ثلاثة وخالف ثلاثة، فاضرب أعناق الثلاثة الذین لیس فیهم

ص:114

عبد الرحمن، وإن جازت الثلاثة أیّام ولم یتراضوا بأحد، فاضرب أعناقهم جمیعاً...»: تاریخ الیعقوبی ج 2 ص 160، وراجع شرح نهج البلاغة ج 1 ص 188، بحار الأنوار ج 31 ص 400، أعیان الشیعة ج 1 ص 45.

(99) «فقال أبو بکر: اجمعوا لی الناس أُخبرکم من اخترتُ لکم. فخرجوا فجمعوا الناس إلی المسجد، فأمر من یحمله إلیهم حتّی وضعه علی المنبر، فقام فیهم باختیار عمر لهم...»: تاریخ مدینة دمشق ج 44 ص 248، تاریخ المدینة لابن شبّة ج 2 ص 666.

(100) بصائر الدرجات ص 97 ، قرب الإسناد ص 57 ، الکافی ج 1 ص 294 ، التوحید ص 212 ، الخصال ص 211 ، کمال الدین ص 276 ، معانی الأخبار ص 65 ، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 1 ص 229 ، تحف العقول ص 459 ، تهذیب الأحکام ج 3 ص 144 ، کتاب الغیبة للنعمانی ص 75 ، الإرشاد ج 1 ص 351 ، کنز الفوائد ص 232 ، الإقبال بالأعمال ج 1 ص 506 ، مسند أحمد ج 1 ص 84 ، سنن ابن ماجة ج 1 ص 45 ، سنن الترمذی ج 5 ص 297 ، المستدرک للحاکم ج 3 ص 110 ، مجمع الزوائد ج 7 ص 17 ، تحفة الأحوذی ج 3 ص 137 ، مسند أبی یعلی ج 11 ص 307 ، المعجم الأوسط ج 1 ص 112 ، المعجم الکبیر ج 3 ص 179 ، التمهید لابن عبد البرّ ج 22 ص 132 ، نصب الرایة ج 1 ص 484 ، کنز العمّال ج 1 ص 187 و ج 11 ص 332 ، 608 ، تفسیر الثعلبی ج 4 ص 92 ، شواهد التنزیل ج 1 ص 200 ، الدرّ المنثور ج 2 ص 259.

(101) «وأنتم یا معشر الأنصار ، من لا ینکر فضلکم فی الدین ، ولا سابقتهم العظیمة فی الإسلام ، رضیکم اللّه أنصارا لدینه ورسوله ، وجعل إلیکم هجرته ، وفیکم جلّة أزواجه وأصحابه ، فلیس بعد المهاجرین الأوّلین عندنا أحد بمنزلتکم ، فنحن الأُمراء وأنتم الوزراء ...»: تاریخ الطبری ج 3 ص 218 ، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 12، 13 عن أبی عمرة الأنصاری ، الإمامة والسیاسة ج 1 ص 21 نحوه ؛ «ثمّ تکلّم أبو بکر فتکلّم أبلغ الناس ، فقال فی کلامه : نحن الأُمراء وأنتم الوزراء ...»: صحیح البخاری ج 3 ص 1341 ح 3467 ، الطبقات الکبری ج 2 ص 269 ؛ «نحن أولیاء النبیّ وعشیرته وأحقّ الناس بأمره، ولا نُنازع فی ذلک، وأنتم لکم حقّ السابقة والنصرة، فنحن الأُمراء وأنتم الوزراء...»: تاریخ ابن خلدون ج 2 ص 64 ؛ «ما ذکرتم من خیر فأنتم له أهل، ولن نعرف هذا الأمر إلاّ لهذا الحیّ من قریش، هم أوساط العرب نسباً وداراً...»: عمدة القاری ج 24 ص 8 ، کنز العمّال ج 5 ص 646.

(102) «علیّ أخی فی الدنیا والآخرة»: الجامع الصغیر ج 2 ص 176 ، کنز العمّال ج 11 ص 607 ، سبل الهدی والرشاد ج 11 ص 297 ، ینابیع المودّة ج 1 ص 242 و ج 2 ص 77 ، 96، 289 ، الأمالی للطوسی ص 137 ، بحار الأنوار ج 18 ص 400 ؛ «یا علیّ، أنت أخی فی الدنیا والآخرة»: المستدرک للحاکم ج 3 ص 14 ، تاریخ بغداد ج 12 ص 263 ، تفسیر فرات الکوفی ص 366 ، تاریخ مدینة دمشق ج 42 ص 53 ، ینابیع المودّة ج 1 ص 179 ، الخصال ص 429 ، عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 2 ص 264 ، کشف الغمّة ج 1 ص 299.

(103) «فقلت والجمع یسمعون: ألا أکبرنا سنّاً وأکثرنا لیناً»: بحار الأنوار ج 30 ص 291 .

(104) «فهلمّوا إلی عمر فبایعوه ، فقالوا: لا ، فقال عمر: فلِمَ ؟ فقالوا: نخاف الإثرة...»: کنز العمّال ج 5 ص 652 ؛ «فقال أبو بکر : هذا عمر وهذا أبو عُبیدة ، فأیّهما شئتم فبایعوا ...»: تاریخ الطبری ج 3 ص 218 ، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 12، 13 ، الإمامة والسیاسة ج 1 ص 21.

(105) «فمن ذا ینبغی له أن یتقدّمک أو یتولّی هذا الأمر علیک ؟ ابسط یدک نبایعک» : تاریخ الطبری ج 3 ص 218 ، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 1312 .

(106) «فکثر اللغط وارتفعت الأصوات ، حتّی فرقتُ من الاختلاف ، فقلت : ابسط یدک یا أبا بکر ، فبسط یده فبایعته وبایعه المهاجرون ثمّ بایعته الأنصار ...»: صحیح البخاری ج 6 ص 2505 ، مسند أحمد ج 1 ص 123 ، صحیح ابن حبّان ج 2 ص 148، 155 ، تاریخ الطبری ج 3 ص 205 ، السیرة النبویّة لابن هشام ج 4 ص 308 ، تاریخ مدینة دمشق ج 30 ص 281، 284 ، الکامل فی التاریخ ج 2 ص 11 ، شرح نهج البلاغة ج 2 ص 23 ، أنساب الأشراف ج 2 ص 265 ، السیرة النبویّة لابن کثیر ج 4 ص 487 .

(107) «فقال عمر لأبی بکر: ما یمنعک أن تبعث إلیه فیبایع، فإنّه لم یبق أحد وقد بایع غیره...»: کتاب سلیم بن قیس ص 149 ، الاحتجاج ج 1 ص 108 ، بحار الأنوار ج 28 ص 268 ، غایة المرام ج 5 ص 317.

(108) «اخرج یا علیّ إلی ما أجمع علیه المسلمون، وإلاّ قتلناک!»: مختصر بصائر الدرجات ص 192 ، الهدایة الکبری ص 406 ، بحار الأنوار ج 53 ص 18 ؛ «إن لم تخرج یا بن أبی طالب وتدخل مع الناس لأحرقنّ البیت بمن فیه!»: الهجوم علی بیت فاطمة ص 115 ؛ «واللّه لتخرجنّ إلی البیعة ولتبایعنّ خلیفة رسول اللّه، وإلاّ أضرمت علیک النار!...»: کتاب سلیم بن قیس ص 150 ، بحار الأنوار ج 28 ص 269.

(109) فجاء عُمَر ومعه قبس ، فتلقّته فاطمة علی الباب ، فقالت فاطمة : یابن الخطّاب ! أ تراک محرّقا علیّ بابی ؟ ! قال : نعم ! وذلک أقوی فیما جاء به أبوک: أنساب الأشراف ج 2 ص 268 ، بحار الأنوار ج 28 ص 389 .

(110) قال سلمان: فلقد رأیت أبا بکر ومن حوله یبکون ، ما فیهم إلاّ باکٍ، غیر عُمَر وخالد بن الولید والمغیرة بن شعبة، وعمر یقول: إنّا لسنا من النساء ومن رأیهنّ فی

ص:115

شیء: کتاب سلیم بن قیس ص 152 ، بحار الأنوار ج 28 ص 270 ، غایة المرام ج 5 ص 317.

(111) یا عمر، أما تتّقی اللّه عزّ وجلّ ؟ تدخل بیتی وتهجم علی داری ...: کتاب سلیم بن قیس ص 386 ، بحار الأنوار ج 28 ص 229 .

(112) فقال : واللّه لأحرقنّ علیکم أو لتخرجنّ إلی البیعة ...: تاریخ الطبری ج 3 ص 202 ، شرح نهج البلاغة ج 2 ص 56 ؛ والّذی نفس عُمَر بیده ، لتخرجنّ أو لاحرقنّها علی مَن فیها ، فقیل له : یا أبا حفص ، إنّ فیها فاطمة ! فقال : وإن ! !: الإمامة والسیاسة ج 1 ص30، وراجع الاحتجاج ج 1 ص 207.

(113) «وقلت لخالد بن الولید: أنت ورجالک هلمّوا فی جمع الحطب...»: بحار الأنوار ج 28 ص 293 ، بیت الأحزان ص 120.

(114) «کنت ممّن حمل الحطب مع عمر إلی باب فاطمة حین امتنع علیّ وأصحابه عن البیعة»: بحار الأنوار ج 28 ص 339.

(115) «فجاء عمر ومعه قبس ، فتلقّته فاطمة علی الباب ، فقالت فاطمة : یا بن الخطّاب ! أتراک محرّقا علیَّ بابی ؟ قال : نعم !» : أنساب الأشراف ج 2 ص 268 ، بحار الأنوار ج 28 ص 389 .

(116) «فقال عمر بن الخطّاب: اضرموا علیهم البیت ناراً...»: الأمالی للمفید ص 49 ، بحار الأنوار ج 28 ص 231 ؛ «وکان یصیح: احرقوا دارها بمن فیها، وما کان فی الدار غیر علیّ والحسن والحسین»: الملل والنحل ج 1 ص 57.

(117) «والذی نفس عمر بیده، تخرجنّ أو لأحرقنّها علی من فیها، فقیل له: یا أبا حفص ، إنّ فیها فاطمة ! قال: وإن !» : الغدیر ج 5 ص 372 ، الإمامة والسیاسة ج 1 ص 19.

(118) «لمّا ولّی أبو بکر ولّی عمر القضاء، وولّی أبو عُبیدة المال»: کنز العمّال ج 5 ص 640 ، وراجع فتح الباری ج 12 ص 108 ، الدرایة فی تخریج احادیث الهدایة ج 2 ص 166 ، فیض القدیر ج 2 ص 126.

(119) «فضرب عمر الباب برجله فکسره، وکان من سعف، ثمّ دخلوا فأخرجوا علیّاً علیه السلام ملبیاً...»: تفسیر العیّاشی ج 2 ص 67 ، بحار الأنوار ج 28 ص 227 .

(120) «وهی تجهز بالبکاء، تقول: یا أبتاه یا رسول اللّه ! ابنتک فاطمة تُضرب؟...»: الهدایة الکبری ص 407 ؛ «وقالت: یا أبتاه یا رسول اللّه! هکذا کان یُفعل بحبیبتک وابنتک؟...»: بحار الأنوار ج 30 ص 294 .

(121) «فإنّ هؤلاء خیّرونی أن یأخذوا ما لیس لهم ، أو أُقاتلهم وأُفرّق أمر المسلمین»: الشافی فی الإمامة ج 3 ص 243 ، الصراط المستقیم ج 3 ص 111 بحار الأنوار ج 28 ص 392 ؛ «وأیم اللّه، فلولا مخافة الفرقة بین المسلمین أن یعودوا إلی الکفر، لکنّا غیّرنا ذلک ما استطعنا» : الأمالی للمفید ص 155 ح 6 ؛ «إنّ هؤلاء خیّرونی أن یظلمونی حقّی وأُبایعهم ، أو ارتدّت الناس حتّی بلغت الردّة أُحدا ! فاخترت أن أُظلَم حقّی وإن فعلوا ما فعلوا»: الشافی فی الإمامة ج 3 ص 243 ، بحار الأنوار ج 28 ص 392 ؛ «فسمعت وأطعت مخافة أن یرجع الناس کفّارا ...»: الطرائف ص 411 ، المناقب للخوارزمی ص 313 ، فرائد السمطین ج 1 ص 320؛ «وتخوّفا علیهم أن یرتدّوا عن الإسلام فیعبدوا الأوثان ولا یشهدوا أن لا إله إلاّ اللّه ، وأنّ محمّدا رسول اللّه صلی الله علیه و آله ...»: الکافی ج 8 ص 295 ، علل الشرائع ص 149 ، الأمالی للطوسی ص 230.

(122) «فتناول بعضهم سیوفهم فکاثروه وضبطوه، فألقوا فی عنقه حبلاً»: کتاب سلیم بن قیس ص 151 ، بحار الأنوار ج 28 ص 270 ؛ «فسبقوه إلیه، فتناول بعض سیوفهم، فکثروا علیه فضبطوه، وألقوا فی عنقه حبلاً أسود...»: الاحتجاج ص 109 ؛ «ملبّباً بثوبه یجرّونه إلی المسجد...»: بیت الأحزان ص 117 .

(123) «وحالت فاطمة علیهاالسلام بین زوجها وبینهم عند باب البیت، فضربها قُنفذ بالسوط علی عضدها، فبقی أثره من ذلک مثل الدملوج من ضرب قنفذ...»: الاحتجاج ص 109 ، وراجع بحار الأنوار ج 28 ص 283.

(124) «فأرسل إلیه الثالثة رجلاً یقال له قُنفذ، فقامت فاطمة بنت رسول اللّه صلی الله علیه و آله تحول بینه وبین علیّ، فضربها»: تفسیر العیّاشی ج 2 ص 307 ، بحار الأنوار ج 28 ص 231 ؛ «وکان سبب وفاتها أنّ قنفذاً مولی عمر لکزها بنعل السیف بأمره»: دلائل الإمامة ص 134 ، ذخائر العقبی ص 160 ، بحار الأنوار ج 43 ص 170.

(125) «وضرب عمر لها بسوط أبی بکر علی عضدها حتّی صار کالدملج الأسود، وأنینها من ذلک...»: الهدایة الکبری ص 40 ، بحار الأنوار ج 53 ص 19 ؛ «هل تدری لِمَ کفّ عن قُنفذ ولم یغرمه شیئاً ؟... لأنّه هو الذی ضرب فاطمة بالسوط حین جاءت لتحول بینه وبینهم...»: بحار الأنوار ج 30 ص 302 ؛ «فرفع عمر السیف وهو فی غمده فوَجأ به جنبها المبارک، ورفع السوط فضرب به ضرعها، فصاحت: یا أبتاه...»: تفسیر الآلوسی ج 3 ص 124.

(126) «قال الذهبی فی ترجمة ابن أبی دارام: وقال محمّد بن حمّاد الحافظ: کان مستقیم الأمر عامّة دهره ، ثمّ فی آخر أیّامه کان أکثر ما یقرأ علیه المثالب ، حضرته ورجل یقرأ علیه أنّ عمر رفس فاطمة حتّی أسقطت محسناً»: سیر أعلام النبلاء ج 15 ص 578 ، وراجع میزان الاعتدال ج 1 ص 139 ، لسان المیزان ج 1 ص 368 ؛ «إنّ عمر ضرب بطن فاطمة علیهاالسلام یوم البیعة حتّی ألقت الجنین من بطنها...»: الملل والنحل ج 1 ص 57 ؛ «وتطرح ما فی بطنها من الضرب وتموت من ذلک الضرب...»: کامل الزیارات ص 548 ؛ «خلّد فی نارک مَن ضرب جنبها حتّی ألقت ولدها...»: الأمالی للصدوق ص 176 ، المحتضر ص 197 .

ص:116

(127) «عن عائشة قالت: ما رأیت أحداً کان أشبه کلاماً وحدیثاً من فاطمة برسول اللّه صلی الله علیه و آله، وکانت إذا دخلت علیه رحّب بها، وقام إلیها فأخذ بیدها فقبّلها وأجلسها فی مجلسه»: الأمالی للطوسی ص 440 ، کشف الغمّة ج 2 ص 80 ، ینابیع المودّة ج 2 ص 55 ، ذخائر العقبی للطبری ص 40 ، بشارة المصطفی ص 389 ، الغدیر ج 3 ص 18 ، سنن أبی داود ج 2 ص 522 ، سنن الترمذی ج 5 ص 361 ، المستدرک للحاکم ج 3 ص 154 ، 160 و ج 4 ص 272 وقال: «هذا حدیث صحیح علی شرط الشیخین ولم یخرّجاه» ، السنن الکبری للبیهقی ج 8 ص 101 ، فتح الباری ج 8 ص 103 ، عون المعبود ج 14 ص 86 ، السنن الکبری للنسائی ج 5 ص 96، 391 ، صحیح ابن حبّان ج 15 ص 403 ، المعجم الأوسط ج 4 ص 242 ، الاستیعاب ج 4 ص 1896 ، نظم درر السمطین ص 180 ، نصب الرایة ج 6 ص 156 ، سیر أعلام النبلاء ج 2 ص 127 ، تاریخ الإسلام ج 3 ص 46 .

(128) این قسمت را از دیگر خود به نام «فریاد مهتاب» برگرفته ام.

(129) «فبلغ اللّه بکم أشرف محلّ المکرمین، وأعلی منازل المقرّبین، وأرفع درجات المرسلین، حیث لا یلحقه لاحق، ولا یفوقه فائق، ولا یسبقه سابق، ولا یطمع فی إدراکه طامع، حتّی لا یبقی ملکٌ مقرّب، ولا نبیٌّ مرسل، ولا صدّیقٌ ولا شهید، ولا عالمٌ ولا جاهل، ولا دنیٌّ ولا فاضل، ولا مؤنٌ صالحٌ ولا فاجرٌ طالح، ولا جبّارٌ عنید، ولا شیطانٌ مرید، ولا خلقٌ فیما بین ذلک شهید، إلاّ عرّفهم جلالة أمرکم، وعظم خطرکم، وکبر شأنکم، وتمام نورکم، وصدق مقاعدکم، وثبات مقامکم، وشرف محلّکم ومنزلتکم عنده، وکرامتکم علیه، وخاصّتکم لدیه، وقرب منزلتکم منه»: عیون أخبار الرضا علیه السلام ج 1 ص 305، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 609، تهذیب الأحکام ج 6 ص 95، وسائل الشیعة ج 14 ص 309، المزار لابن المشهدی ص 523، بحار الأنوار ج 99 ص 127، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 298.

(130) «أسکن اللّه عزّ وجلّ آدم وزوجته الجنّة، قال لهما: «کُلاَ مِنْهَا رَغَدًا حَیْثُ شِئْتُمَا وَ لاَ تَقْرَبَا هَ-ذِهِ الشَّجَرَةَ»، یعنی شجرة الحنطة «فَتَکُونَا مِنَ الظَّالِمِینَ»، فنظر إلی منزلة محمّد وعلیّ وفاطمة والحسن والحسین والأئمّة من بعدهم، فوجداها أشرف منازل أهل الجنّة، فقالا: یا ربنا لمن هذه المنزلة؟ فقال اللّه جل جلاله: ارفعا رؤسکما إلی ساق عرشی، فرفعا رؤسهما فوجدا اسم محمّد وعلی وفاطمة والحسن والحسین والأئمّة بعدهم صلوات اللّه علیهم مکتوبة علی ساق العرش بنور من نور الجبار جل جلاله...»: معانی الأخبار ص 110، بحار الأنوار ج 11 ص 176، تفسیر نور الثقلین ج 2 ص 13، غایة المرام ج 4 ص 188.

(131) «حدّثنی جعفر بن عیسی أخوه، قال: سألت الرضا علیه السلام عن صوم عاشوراء وما یقول الناس فیه، فقال: عن صوم ابن مرجانة تسألنی؟ ذلک یوم صامه الأدعیاء من آل زیاد لقتل الحسین علیه السلام، وهو یوم یتشأم به آل محمّد صلی الله علیه و آله ویتشأم به أهل الإسلام، والیوم الذی یتشأم به أهل الإسلام لا یُصام ولا یُتبرک به، ویوم الاثنین یوم نحس، قبض اللّه عزّ وجلّ فیه نبیّه، وما أُصیب آل محمّد إلاّ فی یوم الاثنین، فتشأمنا به وتبرّک به عدوّنا، ویوم عاشوراء قُتل الحسین صلوات اللّه علیه وتبرّک به ابن مرجانة، وتشأم به آل محمّد صلّی اللّه علیهم، فمن صامهما أو تبرّک بهما، لقی اللّه تبارک وتعالی ممسوخ القلب، وکان حشره مع الذین سنّوا صومهما والتبرّک بهما»: الکافی ج 4 ص 146، الاستبصار ج 2 ص 135، تهذیب الأحکام ج 4 ص 301، وسائل الشیعة ج 10 ص 460، بحار الأنوار ج 45 ص 94، جامع أحادیث الشیعة ج 9 ص 477، وراجع الحدائق الناضرة ج 13 ص 372، مستند الشیعة ج 10 ص 490، جواهر الکلام ج 17 ص 106.

(132) «عن برید بن معاویة العجلی وإبراهیم الأحمری، قالا: دخلنا علی أبی جعفر علیه السلام وعنده زیاد الأحلام، فقال أبو جعفر علیه السلام: یا زیاد، ما لی أری رجلیک متغلّفین؟ قال: جُعلت فداک، جئت علی نضولی عامّة الطریق، وما حملنی علی ذلک إلاّ حبّ لکم وشوق إلیکم. ثمّ أطرق زیاد ملیاً ثمّ قال: جُعلت لک الفداء، إنّی ربّما خلوت فأتانی الشیطان فیذکّرنی ما سلف من الذنوب والمعاصی، فکأنّی آیس، ثمّ أذکر حبّی لکم وانقطاعی. وکان متّکئاً، قال: یا زیاد، هل الدین إلاّ الحبّ والبغض؟ ثمّ تلا هذه الآیات الثلاث کأنّها فی کفّه: «حَبَّبَ إِلَیْکُمُ الاْءِیمَانَ» الآیة، وقال: «یُحِبُّونَ مَنْ هَاجَرَ إِلَیْهِمْ»، وقال: «إِن کُنتُمْ تُحِبُّونَ اللَّهَ» »: تفسیر فرات الکوفی ص 430، مستدرک الوسائل ج 12 ص 226، بحار الأنوار ج 65 ص 63، جامع أحادیث الشیعة ج 16 ص 210.

(133) الإمام الباقر علیه السلام: «یبعث السفیانی جیشاً إلی الکوفة وعدتهم سبعون ألفاً ، فیصیبون من أهل الکوفة قتلاً وصلباً وسبیاً...»: الغیبة للنعمانی ص 289، الاختصاص للمفید ص 256، بحار الأنوار ج 52 ص 238، تفسیر العیّاشی ج 1 ص 245، تفسیر نور الثقلین ج 1 ص 486.

(134) أمیر المؤمنین علیه السلام: «... فیخرج بخیله ورجاله وجیشه فی مئتی ألف وستّین ألفاً...»: معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السلام ج 3 ص 94.

(135) الإمام الصادق علیه السلام: «... جیش السفیانی وأصحابه والناس معه ، وذلک یوم الأربعاء ، فیدعوهم ویناشدهم حقّه ، ویخبرهم أنّه مظلوم مقهور ، ویقول: من حاجنی فی اللّه فأنا أولی الناس باللّه...»: المصدر السابق ج 5 ص 387.

(136) الإمام الصادق علیه السلام: «... فیقولون: ارجع من حیث جئت لا حاجة لنا فیک...»: معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السلام ج 3 ص 306.

(137) الإمام الصادق علیه السلام: «فإذا کان یوم الجمعة یعاود ، فیجیء سهم فیصیب رجلاً من المسلمین فیقتله ، فیقال: إنّ فلاناً قد قُتل...»: بحار الأنوار ج 5 ص 387.

(138) أمیر المؤمنین علیه السلام: «فتکون وقعة یهلک اللّه فیها جیش السفیانی ویمضی هارباً»: معجم أحادیث الإمام المهدی علیه السلام ج 2 ص 96.

ص:117

(139) این قسمت را از کتاب دیگر خود به نام «داستان ظهور» برگرفته ام.

(140) «أَللّ-هُمَّ إنَّ هذا یَومٌ تَبَرَّکَت بِهِ بَنُو أُمَیَّةَ وَابنُ آکِلَةِ الأَکبادِ، اللَّعینُ ابْنُ اللَّعینِ عَلی لِسانِکَ وَلِسانِ نَبِیِّکَ صلی الله علیه و آله، فی کُلِّ مَوطِنٍ وَمَوقِفٍ وَقَفَ فیهِ نَبِیُّکَ صلی الله علیه و آله. أَللّ-هُمَّ العَن أَبا سُفیانَ وَمُعاوِیَةَ وَیَزیدَ بنَ مُعاوِیَةَ عَلَیهِم مِنکَ اللَّعنَةُ أَبَدَ الآبِدینَ، وَهذا یَومٌ فَرِحَت بِهِ آلُ زِیادٍ وَآلُ مَروانَ بِقَتلِهِمُ الحُسَینَ صَلَواتُ اللّه ِ عَلَیهِ، أَللّ-هُمَّ فَضاعِف عَلَیهِمُ اللَّعنَ مِنکَ وَالعَذابَ الأَلیمَ. أَللّ-هُمَّ إنّی أَتَقَرَّبُ إلَیکَ فی هذَاالیَومِ وَفی مَوقِفی هذا وَأَیّامِ حَیاتی بِالبَراءَهِ مِنهُم وَاللَّعنَةِ عَلَیهِم، وَبِالمُوالاتِ لِنَبِیِّکَ وَآلِ نَبِیِّکَ عَلَیهِ وَعَلَیهِمُ السَّلامُ. أَللّ-هُمَّ العَن أَوَّلَ ظالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَآخِرَ تابِعٍ لَهُ عَلی ذلِکَ، أَللّ-هُمَّ العَنِ العِصابَةَ الَّتی جاهَدَتِ الحُسَینَ وَشایَعَت وَبایَعَت وَتابَعَت عَلی قَتلِهِ، أَللّهُمَّ العَنهُم جَمیعاً، أَللّ-هُمَّ خُصَّ أَنتَ أَوَّلَ ظالِمٍ بِاللَّعنِ مِنّی، وَابدَأ بِهِ أَوَّلاً ثُمَّ الثّانِیَ وَالثّالِثَ وَالرّابِعَ، أَللّهُمَّ العَن یَزیدَ خامِساً، وَالعَن عُبَیدَ اللّه ِ بنَ زِیادٍ وَابنَ مَرجانَةَ وَعُمَرَ بنَ سَعدٍ وَشِمراً وَآلَ أَبی سُفیانَ وَآلَ زِیادٍ وَآلَ مَروانَ إلی یَومِ القِیمَةِ»: مصباح المتهجّد ص 772 778، وراجع کامل الزیارات ص 326، وسائل الشیعة ج 14 ص 509، مستدرک الوسائل ج 10 ص 316، المصباح للکفعمی ص 482، بحار الأنوار ج 98 ص 290، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 414.

(141) «وقد أفتی الإمام أبو حامد الغزالی رحمه اللّه تعالی فی مثل هذه المسألة بخلاف ذلک، فإنّه سُئل عمّن صرّح بلعن یزید هل یُحکم بفسقه، أم هل یکون ذلک مرخّصاً فیه؟ وهل کان مریداً قتل الحسین رضی اللّه عنه، أم کان قصده الدفع؟ وهل یسوغ الترحّم علیه، أم السکوت عنه أفضل؟ ینعم بإزالة الاشتباه مثاباً. فأجاب: لا یجوز لعن المسلم أصلاً، ومن لعن مسلماً فهو الملعون، وقد قال رسول اللّه صلی الله علیه و آله: المسلم لیس بلعّان، وکیف یجوز لعن المسلم ولا یجوز لعن البهائم، وقد ورد النهی عن ذلک؟ وحرمة المسلم أعظم من حرمة الکعبة بنصّ النبیّ صلی الله علیه و آله، ویزید صحّ إسلامه،وما صحّ قتله الحسین رضی اللّه عنه، ولا أمره ولا رضاه بذلک، ومهما لم یصحّ ذلک منه لا یجوز أن یُظنّ ذلک به، فإن إساءة الظنّ بالمسلم أیضاً حرام، وقد قال تعالی: «اجْتَنِبُوا کَثِیرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ»، وقال النبیّ صلی الله علیه و آله: إنّ اللّه حرّم من المسلم دمه وماله وعرضه، وأن یظنّ به ظنّ السوء. ومن زعم أنّ یزید أمر بقتل الحسین رضی اللّه عنه أو رضی به، فینبغی أن یُعلم به غایة حماقة، فإنّ من قتل من الأکابر والوزراء والسلاطین فی عصره لو أراد أن یعلم حقیقة من الذی أمر بقتله ومن الذی رضی به ومن الذی کرهه، لم یقدر علی ذلک...: وفیات الأعیان ج 3 ص 288، فوات الوفیات ج 2 ص 642، الکنی والألقاب ج 2 ص 53. )( . «قال الغزالی: یحرم علی الواعظ وغیره روایة مقتل الحسین وحکایته...»: الصواعق المحرقة ص 221، وراجع الغدیر ج 10 ص 211.

(142) «ولعن اللّه أُمّةً ظلمتک، ولعن اللّه أُمّةً سمعت بذلک فرضیت به»: تهذیب الأحکام ج 6 ص 114، مصباح المتهجّد ص 721، إقبال الأعمال ج 2 ص 63، المزار للشهید الأوّل ص 124، المصباح للکفعمی ص 490، وراجع المزار لابن المشهدی ص 423، بحار الأنوار ج 98 ص 200، 270، 353، 361.

(143) در اینجا متن سخنان آقای عبد العزیز آل شیخ که در اینترنت موجود است را ذکر می کنم: «یا أُختی هذه أُمور مضت وتاریخ مضی، تلک أُمّة قد خلت لها ما کسبت ولکم ما کسبتم، ولا تُسألون عمّا کانوا یعملون. بیعة یزید بن معاویة بیعة شرعیة أخذها أبوه له فی حیاته، فبایعه الناس وقبلوا بیعته، ولمّا توفّی امتنع الحسن والحسین بن علی وابن الزبیر عن المبایعة، وامتناع الحسین وابن الزبیر عن المبایعة، کانوا بذلک رضی اللّه عنهما غیر مصیبین؛ لأنّ بیعة یزید بیعة شرعیة، وبیعة أُخذت له فی حیاة أبیه، وأعطاهم نصب عینهم، ولکنّ اللّه حکیم علیم فیما قضی وقدّر، تلک أُمّةٌ مضت. واللّه إنّی ما أُحبّ أن تکتب عنّی هذه المسألة، هذه المسائل ماضی والتواریخ کلّها تحکی القضیة بأسالیب مختلفة، فمن التواریخ من یقول:... هذه المسائل مضت، مضی یزید ومضی الحسین ولهم أکثر من ألف و... سنة مضت... لکن أعتقد أنّ یزید بن معاویة بیعته بیعة شرعیة، وأنّ الحسین رضی اللّه عنه وأرضاه نُصح أن لا یخرج إلی العراق ولا یقبل من دعاه الی البیعة، حذّره ابن عبّاس وابن عمر والفرزدق، وکثیر من الصحابة حذّروه من الخروج الی العراق، أنّ الخروج لا یؤّی لمصلحة، لکن رضی اللّه وأرضاه ما قبل... واللّه قدّر ما قدّر وقضی ما قضی...لکنّنا نترضّی الحسین ونسأل العفو عن الجمیع، وللّه فیما قضی وقدّر حکمة لا نعلمها... ما الفائدة من هذا المطلب؟ الحسین أخطأ ما أخطأ... أهل السنّة والجماعة عقیدتهم وجوب الانقیاد لمن بویع، وأنّ من بویع واجتمعت الکلمة علیه وجب علی الجمیع السمع والطاعة له، وحرم الخروج علیه، حرم الخروج للحسین رضی اللّه عنه وأرضاه... نقول: الحسین رضی اللّه عنه وأرضاه فی خروجه کان الأمر خلافاً مع عقیدته، وکان عدم الخروج أولی، والبقاء هو الأولی، والدخول فیما دخل الناس هو أولی، لکنّه کره عمّا قیل إنّ العراق کلّه معک... أنّ العراق والشام ومصر والحجاز والیمن قد أعطو البیعة لیزید بن معاویة فی حیاة أبیه، وأصبح إماماً معترفاً به لا یجوز الخروج علیه ولا التعدّی علی خلیفته، هذا هو الأمر، ولکن لا نقول بأشدّ»: برای دانلود فیلم سخنرانی آقای عبد العزیز آل شیخ به سایت «یوتیوب» مراجعه کنید.

(144) «فمن طعن فیهم فهو ملحد منابذ للإسلام، دواؤه السیف أن لم یتب»: أُصول السرخسی ج 2 ص 134، اختلف فی ساب الصحابی... وعن بعض المالکیة: یُقتل»: فتح الباری ج 7 ص 36.

(145) «عن بکیر بن مسمار، عن عامر بن سعد بن أبی وقّاص، عن أبیه، قال: أمر معاویة بن أبی سفیان سعداً فقال: ما منعک أن تسبّ أبا التراب؟ فقال: أما ما ذکرت

ص:118

ثلاثاً قالهنّ له رسول اللّه صلی الله علیه و آله فلن أسبّه، لأن تکون لی واحدة منهنّ أحبّ إلیَّ من حمر النعم، سمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول له خلّفه فی بعض مغازیه، فقال له علیّ: یا رسول اللّه، خلّفتنی مع النساء والصبیان؟! فقال له رسول اللّه صلی الله علیه و آله: أما ترضی أن تکون منّی بمنزلة هارون من موسی إلاّ أنّه لا نبوّة بعدی؟ وسمعته یقول یوم خیبر: لأعطینّ الرایة رجلاً یحبّ اللّه ورسوله ویحبّه اللّه ورسوله، قال: فتطاولنا لها، فقال: ادعوا لی علیّاً، فأُتی به أرمد، فبصق فی عینه ودفع الرایة إلیه، ففتح اللّه علیه، ولمّا نزلت هذه الآیة: «فَقُلْ تَعَالَوْا نَدْعُ أَبْنَآءَنَا وَأَبْنَآءَکُمْ»، دعا رسول اللّه صلی الله علیه و آله علیّاً وفاطمة وحسناً وحسیناً، فقال: اللّهمّ هؤاء أهلی»: صحیح مسلم ج 7 ص 120، وراجع سنن الترمذی ج 5 ص 301، فتح الباری ج 7 ص 60، تحفة الأحوذی ج 10 ص 156، المناقب للخوارزمی ص 108؛ «حدّثنا أبو معاویة عن موسی بن مسلم، عن عبد الرحمن بن سابط، عن سعد قال: قدم معاویة فی بعض حجّاته، فأتاه سعد فذکروا علیّاً، فنال منه معاویة، فغضب سعد فقال: سمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول: له ثلاث خصال لأن تکون لی خصلة منها أحبّ إلی من الدنیا وما فیها، وسمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول: من کنت مولاه فعلیٌّ مولاه، وسمعت النبیّ صلی الله علیه و آله یقول: أنت منّی بمنزلة هارون من موسی إلاّ أنّه لا نبیّ بعدی، وسمعت رسول اللّه صلی الله علیه و آله یقول: لأعطینّ الرایة رجلاً یحبّ اللّه ورسوله»: المصنّف لابن أبی شیبة الکوفی ج 7 ص 496؛ «کان أوّل عمل عمله معاویة بعد أن استولی علی الحکم أن کتب یلعنوا علیّاً علی المنابر»: بحار الأنوار ج 37 ص 264، الغدیر ج 3 ص 200 و ج 6 ص 337 و ج 10 ص 257، سنن الترمذی ج 5 ص 301، فتح الباری ج 7 ص 60.

(146) «فإنّ کرمک یجلّ عن مجازات المذنبین...»: مصباح المتهجّد ص 584، بحار الأنوار ج 95 ص 84 ؛ «أین غیاثک السریع؟ أین رحمتک الواسعة؟ أین عطایاک الفاضلة...»: مصباح المتهجّد ص 585، المصباح ص 591، بحار الأنوار ج 95 ص 84 .

(147) قال رسول اللّه: «فاطمة بضعةٌ منّی فمن أغضبها أغضبنی»: صحیح البخاری ج 4 ص 210، 219.

قال رسول اللّه: «ابنتی بضعةٌ منّی، یریبنی ما رابها ویوءذینی ما آذاها»: صحیح مسلم ج 7 ص 141.

قال رسول اللّه: «فاطمةٌ بضعةٌ منّی، یؤینی ما آذاها»: مسند أحمد ج 4 ص 5 ، صحیح مسلم ج 7 ص 141 ، سنن الترمذی ج 5 ص 360 ، المستدرک ج 3 ص 159 ، أمالی الحافظ الإصفهانی ص 47 ، شرح نهج البلاغة ج 16 ص 272 ، تاریخ مدینة دمشق ج 3 ص 156 ، تهذیب الکمال ج 35 ص 250 .

قال رسول اللّه: «فاطمةٌ بضعةٌ منّی، یریبنی ما رابها، ویؤینی ما آذاها»: المعجم الکبیر ج 22 ص 404 ، نظم درر السمطین ص 176 ، کنز العمّال ج 12 ص 107 ، وراجع سنن الترمذی ج 5 ص 360 ، مجمع الزوائد ج 4 ص 255 ، فتح الباری ج 7 ص 63 ، مسند أبی یعلی ج 13 ص 134 ، صحیح ابن حبّان ج 15 ص 408 ، المعجم الکبیر ج 20 ص 20 ، الجامع الصغیر ج 2 ص 208 ، فیض القدیر ج 3 ص 20 و ج 4 ص 215 و ج 6 ص 24 ، کشف الخفاء ج 2 ص 86 ، الإصابة ج 8 ص 265 ، تهذیب التهذیب ج 12 ص 392 ، تاریخ الإسلام للذهبی ج 3 ص 44 ، البدایة والنهایة ج 6 ص 366 ، المجموع للنووی ج 20 ص 244 ، تفسیر الثعلبی ج 10 ص 316 ، التفسیر الکبیر للرازی ج 9 ص 160 و ج 20 ص 180 و ج 27 ص 166 و ج 30 ص 126 و ج 38 ص 141 ، تفسیر القرطبی ج 20 ص 227 ، تفسیر ابن کثیر ج 3 ص 267 ، تفسیر الثعالبی ج 5 ص 316 ، تفسیر الآلوسی ج 26 ص 164 ، الطبقات الکبری لابن سعد ج 8 ص 262 ، أُسد الغابة ج 4 ص 366 ، تهذیب الکمال ج 35 ص 250 ، تذکرة الحفّاظ ج 4 ص 1266 ، سیر أعلام النبلاء ج 2 ص 119 و ج 3 ص 393 و ج 19 ص 488 ، إمتاع الأسماع ج 10 ص 273، 283 ، المناقب للخوارزمی ص 353 ، ینابیع المودّة ج 2 ص 52، 53، 58، 73 ، السیرة الحلبیة ج 3 ص 488 ، الأمالی للصدوق ص 165 ، علل الشرائع ج 1 ص 186 ، کتاب من لا یحضره الفقیه ج 4 ص 125 ، الأمالی للطوسی ص 24 ، النوادر للراوندی ص 119 ، کفایة الأثر ص 65 ، شرح الأخبار ج 3 ص 30 ، تفسیر فرات الکوفی ص 20 ، الإقبال بالأعمال ج 3 ص 164 ، تفسیر مجمع البیان ج 2 ص 311 ، بشارة المصطفی ص 119 بحار الأنوار ج 29 ص 337 و ج 30 ص 347، 353 و ج 36 ص 308 و ج 37 ص 67.

(148) «عن عائشة: إنّ فاطمة علیه السلام بنت النبیّ صلی الله علیه و آله أرسلت إلی أبی بکر تسأله میراثها من رسول اللّه صلی الله علیه و آله ممّا أفاء اللّه علیه بالمدینة وفدک وما بقی من خمس خیبر، فقال أبو بکر: إنّ رسول اللّه صلی الله علیه و آله قال: لا نورث ما ترکنا صدقة، إنّما یأکلّ آل محمّد فی هذا المال، وإنّی واللّه لا أُغیّر شیئاً من صدقة رسول اللّه صلی الله علیه و آله عن حالها التی کان علیها فی عهد رسول اللّه صلی الله علیه و آله، ولأعملنّ فیها بما عمل به رسول اللّه صلی الله علیه و آله، فأبی أبو بکر أن یدفع إلی فاطمة منها شیئاً، فوجدت فاطمة علی أبی بکر فی ذلک، فهجرته فلم تکلّمه حتّی توفّیت، وعاشت بعد النبیّ صلی الله علیه و آله ستّة أشهر، فلمّا توفّیت دفنها زوجها علیّ لیلاً، ولم یؤن بها أبا بکر، وصلّی علیها، وکان لعلیّ من الناس وجه حیاة فاطمة، فلمّا توفّیت استنکر علی وجوه الناس...»: صحیح البخاری ج 5 ص 83، صحیح مسلم ج 5 ص 154، السقیفة وفدک للجوهری ص 107، فتح الباری ج 6 ص 139، عمدة القاری ج 17 ص 258، صحیح ابن حبّان ج 11 ص 153، مسند الشامیین ج 4 ص 198، شرح نهج البلاغة ج 6 ص 46، نصب الرایة ج 2 ص 360، کنز العمال ج 15 ص 499.

(149) الإمام الصادق علیه السلام: «إذا قام القائم نزلت ملائکة بدر...»: الغیبة للنعمانی ص 252.

(150) الإمام الصادق علیه السلام: «فیقول له جبرئیل: یا سیدیّ ، قولک مقبول ، وأمرک جائز...»: مختصر بصائر الدرجات ص 182.

ص:119

(151) الإمام الصادق علیه السلام: «... فیمسح یده علی وجهه ویقول: الحمد للّه الذی صدقنا وعده وأورثنا الأرض...»: بحار الأنوار ج 53 ص 6.

(152) هود، 86.

(153) الإمام الباقر علیه السلام: «فإذا خرج أسند ظهره إلی الکعبة واجتمع إلیه ثلاثمئة وثلاثة عشر... فأوّل ما ینطق به هذه الآیة: «بَقیَةُ اللّه ِ خَیرٌ لَکُم إِن کُنتُم مُؤمِنینَ»»: کمال الدین ص 331، بحار الأنوار ج 52 ص 192.

(154) الإمام الصادق علیه السلام: «شعارهم: یا لثارات الحسین»: بحار الأنوار ج 52 ص 308، مستدرک الوسائل ج 11 ص 114.

(155) «بِأَبی أَنتَ وَأُمّی، لَقَد عَظُمَ مُصابی بِکَ، فَأَسأَلُ اللّه َ الَّذی أَکرَمَ مَقامَکَ وَأَکرَمَنی بِکَ، أَن یَرزُقَنی طَلَبَ ثارِکَ مَعَ إمامٍ مَنصُورٍ مِن أَهلِ بَیتِ مُحَمَّدٍ صلی الله علیه و آله. فَأَسأَلُ اللّه َ الَّذی أَکرَمَنی بِمَعرِفَتِکُم وَمَعرِفَةِ أَولِیآئِکُم، وَرَزَقَنِی البَراءَةَ مِن أَعدائِکُم، أَن یَجعَلَنی مَعَکُم فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَأَن یُثَبِّتَ لی عِندَکُم قَدَمَ صِدقٍ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، وَأَسأَلُهُ أَن یُبَلِّغَنِی المَقامَ المَحمُودَ لَکُم عِندَ اللّه ِ، وَأَن یَرزُقَنی طَلَبَ ثاری مَعَ إمامٍ هُدیً ظاهِرٍ ناطِقٍ بِالحَقِّ مِنکُم، وَأَسأَلُ اللّه َ بِحَقِّکُم وَبِالشَّأنِ الَّذی لَکُم عِندَهُ، أَن یُعطِیَنی بِمُصابی بِکُم أَفضَلَ ما یُعطی مُصاباً بِمُصیبَتِهِ، مُصیبَةً ما أَعظَمَها وَأَعظَمَ رَزِیَّتَها فِی الإسلامِ وَفی جَمیعِ السَّمواتِ وَالأَرضِ. أَللّ-هُمَّ اجعَلنی عِندَکَ وَجیهاً بِالحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ فِی الدُّنیا وَالآخِرَةِ، أَللّ-هُمَّ اجعَلنی فی مَقامی هذا مِمَّن تَنالُهُ مِنکَ صَلَواتٌ وَرَحمَةٌ وَمَغفِرَةٌ، أَللّ-هُمَّ اجعَل مَحیایَ مَحیا مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، وَمَماتی مَماتَ مُحَمَّدٍ وَآلِ مُحَمَّدٍ، أَللّ-هُمَّ لَکَ الحَمدُ حَمدَ الشّاکِرینَ لَکَ عَلی مُصابِهِم، اَلحَمدُ للّه ِِ عَلی عَظیمِ رَزِیَّتی، أَللّ-هُمَّ ارزُقنی شَفاعَةَ الحُسَینِ یَومَ الوُرُودِ، وَثَبِّت لی قَدَمَ صِدقٍ عِندَکَ مَعَ الحُسَینِ وَأَصحابِ الحُسَینِ الَّذینَ بَذَلُوا مُهَجَهُم دُونَ الحُسَینِ عَلَیهِ السَّلامُ»: مصباح المتهجّد ص 772 778، وراجع کامل الزیارات ص 326، وسائل الشیعة ج 14 ص 509، مستدرک الوسائل ج 10 ص 316، المصباح للکفعمی ص 482، بحار الأنوار ج 98 ص 290، جامع أحادیث الشیعة ج 12 ص 414.

(156) اصل این ماجرا در کتاب «مفاتیح الجنان» شیخ عبّاس قمی بعد از ذکر زیارت عاشورا آمده است که در اینجا با تصرّف وتغییر در جزئیات آن بیان شد.

(157) آل زیاد وآل مروان کسانی بودند که عاشوراء روز عید برای خود قرار دادند.

(158) منظور از «ابن مرجانه» که در متن زیارت عاشورا آمده است، همان «ابن زیاد» فرماندار شهر کوفه است، «مرجانه» نام مادر اوست.

(159) در این قسمت، «ابن زیاد» به 2 نام ذکر شده است: «عُبید اللّه بن زیاد»، و«ابن مرجانه»، در واقع او در اینجا یک بار به نام پدر وبار دیگر به نام مادر ذکر شده است. همچنین «آل ابی سفیان» و«آل زیاد» و«آل مروان»، در واقع همان «بنیّ امیه» هستند.

(160) بهتر است که بعد از خواندن زیارت عاشورا، دعای بعد از آن را بخوانی که آن دعا به «دعای علقمه» مشهور است، زیرا راوی آن شخصی به نام «علقمه» بوده است.

ص:120

13 . أمالی الشجری ، یحیی بن الحسین الشجری (ت 499 ه ) ، بیروت : عالم الکتب ، الطبعة الثالثة ، 1403 ه .

14 . أمالی المفید ، أبو عبد اللّه محمّد بن النعمان العکبری البغدادی المعروف بالشیخ المفید (ت 413 ه ) ، تحقیق: حسین اُستاد ولی وعلی أکبر الغفّاری ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الثانیة ، 1404 ه .

15 . الأمالی، أبو جعفر محمّد بن الحسن المعروف بالشیخ الطوسی (ت 460 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة البعثة ، قمّ : دار الثقافة ، الطبعة الاُولی ، 1414 ه .

16 . الأمالی ، محمّد بن علی بن بابویه القمّی (الشیخ الصدوق) (ت 381 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة البعثة ، قمّ : مؤسّسة البعثة ، الطبعة الاُولی ، 1417 ه .

17 . الإمامة والتبصرة من الحیرة، أبو الحسن علی بن الحسین بن بابویه القمّی (ت 329 ه ) ، تحقیق: محمّد رضا الحسینی ، قمّ : مؤسّسة آل البیت ، الطبعة الاُولی، 1407 ه .

18 . إمتاع الأسماع فیما للنبی من الحفدة والمتاع، تقی الدین أحمد بن محمّد المقریزی (ت 845 ه )، تحقیق: محمّد عبد الحمید النمیسی، بیروت: دار الکتب العلمیة، الطبعة الاُولی، 1420 ه .

19 . أنساب الأشراف ، أحمد بن یحیی البلاذری (ت 279 ه ) ، تحقیق : سهیل زکّار وریاض زرکلی ، بیروت : دار الفکر ، الطبعة الاُولی ، 1417 ه.

20 . أمالی الحافظ، أبو نعیم أحمد بن عبد اللّه الأصبهانی (ت 43 ه)، تحقیق: ساعد عمر غازی، طنطا: دار الصحابة للنشر، الطبعة الاُولی، 1410ه.

21 . بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمّة الأطهار ، محمّد بن محمّد تقی المجلسی ( ت 1110 ه ) ، طهران : دار الکتب الإسلامیة ، الطبعة الاُولی ، 1386 ه .

22 . بشارة المصطفی لشیعة المرتضی ، أبو جعفر محمّد بن محمّد بن علی الطبری (ت 525 ه ) ، النجف الأشرف : المطبعة الحیدریّة ، الطبعة الثانیة ، 1383 ه .

23 . بشارة المصطفی لشیعة المرتضی ، أبو جعفر محمّد بن محمّد بن علی الطبری (ت 525 ه ) ، النجف الأشرف : المطبعة الحیدریّة ، الطبعة الثانیة ، 1383 ه .

24 . تاریخ الإسلام ووفیات المشاهیر والأعلام ، محمّد بن أحمد الذهبی (ت 748 ه ) ، تحقیق : عمر عبد السلام تدمری ، بیروت : دار الکتاب العربی ، الطبعة الاُولی، 1409 ه .

25 . تاریخ الطبریّ (تاریخ الاُمم والملوک) ، أبو جعفر محمّد بن جریر الطبری الإمامی (ت 310 ه ) ، تحقیق : محمّد أبو الفضل إبراهیم ، بیروت : دار المعارف .

26 . تاریخ المدینة المنوّرة ، أبو زید عمر بن شبّه النمیری البصری (ت 262 ه ) ، تحقیق : فهیم محمّد شلتوت ، بیروت : دار التراث ، الطبعة الاُولی ، 1410 ه .

27 . تاریخ الیعقوبی ، أحمد ابن أبی یعقوب (ابن واضح الیعقوبی) (ت 284 ه ) ، بیروت : دار صادر .

28 . تاریخ مدینة دمشق ، علی بن الحسن بن عساکر الدمشقی ( ت 571 ه ) ، تحقیق : علی شیری ، 1415 ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع .

29 . تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة ، علی الغروی الحسینی الإسترآبادی (معاصر) ، تحقیق : حسین استاد ولی ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1409 ه .

30 . التبیان ، أبو جعفر محمّد بن الحسن المعروف بالشیخ الطوسی (ت 460 ه ) ، تحقیق : أحمد حبیب قصیر العاملی ، النجف الأشرف : مکتبة الأمین .

31 . تذکرة الحفّاظ ، محمّد بن أحمد الذهبی (ت 748 ه ) ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی .

32 . تذکرة الخواصّ (تذکرة خواصّ الأُمّة فی خصائص الأئمّة) ، یوسف بن فُرغلی بن عبد اللّه المعروف بسبط ابن الجوزی (ت 654 ه ) ، تقدیم: السیّد محمّد

ص:122

صادق بحر العلوم ، طهران: مکتبة نینوی الحدیثة.

33 . تفسیر ابن کثیر (تفسیر القرآن العظیم) ، أبو الفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر البصروی الدمشقی (ت 774 ه ) ، تحقیق : عبد العظیم غیم ، ومحمّد أحمد عاشور ، ومحمّد إبراهیم البنّا ، القاهرة : دار الشعب .

34 . تفسیر الثعالبی (الجواهر الحسان فی تفسیر القرآن)، عبد الرحمن بن محمّد الثعالبی المالکی (ت 786 ه)، تحقیق: علی محمّد معوض، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاُولی، 1418 ه .

35 . تفسیر الثعلبی ، الثعلبی، (ت 427 ه)، تحقیق: أبو محمّد بن عاشور، بیروت : دار إحیاء التراث العربی، الطبعة الاُولی، 1422 ه .

36 . تفسیر العیّاشی، أبو النضر محمّد بن مسعود السلمی السمرقندی المعروف بالعیّاشی (ت 320 ه )، تحقیق : السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی ، طهران : المکتبة العلمیّة ، الطبعة الاُولی ، 1380 ه .

37 . تفسیر القرطبی (الجامع لأحکام القرآن) ، أبو عبد اللّه محمّد بن أحمد الأنصاری القرطبی (ت 671 ه ) ، تحقیق : محمّد عبد الرحمن المرعشلی ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی ، الطبعة الثانیة، 1405 ه .

38 . تفسیر القمّی، علی بن إبراهیم القمّی، (ت 329 ه )، تحقیق: السیّد طیّب الموسوی الجزائری، قمّ : منشورات مکتبة الهدی، الطبعة الثالثة، 1404 ه .

39 . التفسیر الکبیر ومفاتیح الغیب (تفسیر الفخر الرازی) ، أبو عبد اللّه محمّد بن عمر المعروف بفخر الدین الرازی (ت 604 ه ) ، بیروت : دار الفکر ، الطبعة الاُولی ، 1410 ه .

40 . تفسیر فرات الکوفی ، أبو القاسم فرات بن إبراهیم بن فرات الکوفی (ق 4 ه ) ، تحقیق : محمّد کاظم المحمودی ، طهران : وزارة الثقافة والإرشاد الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1410 ه .

41 . تفسیر نور الثقلین ، عبد علیّ بن جمعة العروسی الحویزی (ت 1112 ه ) ، تحقیق : السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی ، قمّ : مؤسّسة إسماعیلیان ، الطبعة الرابعة، 1412 ه .

42 . تهذیب الأحکام فی شرح المقنعة ، محمّد بن الحسن الطوسی ( ت 460 ه ) ، تحقیق : السیّد حسن الموسوی ، طهران : دار الکتب الإسلامیة ، الطبعة الثالثة ، 1364 ش .

43 . تهذیب التهذیب ، أبو الفضل أحمد بن علی بن حجر العسقلانی (ت 852 ه ) ، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا ، بیروت : دار الکتب العلمیّة ، الطبعة الاُولی، 1415 ه .

44 . تهذیب الکمال فی أسماء الرجال ، یونس بن عبد الرحمن المزّی ( ت 742 ه ) ، تحقیق : الدکتور بشّار عوّاد معروف ، بیروت : مؤسّسة الرسالة ، الطبعة الرابعة ، 1406 ه .

45 . جامع أحادیث الشیعة ، السیّد البروجردی ( ت 1383 ه ) ، قمّ : المطبعة العلمیة .

46 . الجامع الصغیر فی أحادیث البشیر النذیر ، جلال الدین عبد الرحمن بن أبی بکر السیوطی ( ت 911 ه ) ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع ،

ص:123

الطبعة الاُولی ، 1401 ه .

47 . الجواهر السنیة فی الأحادیث القدسیة، محمّد بن الحسن بن علی بن الحسین الحرّ العاملی (ت 1104 ه )، قمّ: مکتبة المفید.

48 . جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام ، محمّد حسن النجفی (ت 1266 ه ) ، بیروت : مؤسّسة المرتضی العالمیة .

49 . الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة ، یوسف بن أحمد البحرانی ( ت 1186 ه ) ، تحقیق : وإشراف : محمّد تقی الإیروانی ، قمّ : مؤّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین .

50 . حیاة الإمام الحسین علیه السلام، الشیخ باقر شریف التفرشی، النجف الاشرف، مطبعه الآداب، الطبعة الاُولی، 1395 ه .

51 . الخرائج والجرائح ، أبو الحسین سعید بن عبد اللّه الراوندی المعروف بقطب الدین الراوندی (ت 573 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) ، قمّ : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) ، الطبعة الاُولی ، 1409 ه .

52 . الخصال ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفاری ، قمّ : منشورات جماعة المدرّسین فی الحوزة العلمیة .

53 . الدرّ النظیم، جمال الدین یوسف بن حاتم بن فوز بن مهنّد الشامی المشغری العاملی ( ت 664 ه )، قمّ: مؤسّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین بقمّ.

54 . الدرایة والنهایة ، أبو الفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر الدمشقی (ت 774 ه ) ، تحقیق : مکتبة المعارف ، بیروت : مکتبة المعارف .

55 . روح المعانی فی تفسیر القرآن (تفسیر الآلوسی) ، محمود بن عبد اللّه الآلوسی (ت 1270 ه ) ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی .

56 . روضة الواعظین ، محمّد بن الحسن بن علیّ الفتّال النیسابوری (ت 508 ه ) ، تحقیق : حسین الأعلمی ، بیروت : مؤسّسة الأعلمی ، الطبعة الاُولی ، 1406 ه .

57 . سنن الترمذی ( الجامع الصحیح ) ، أبو عیسی محمّد بن عیسی بن سورة الترمذی ( ت 279 ه ) ، تحقیق : عبد الرحمن محمّد عثمان ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع ، الطبعة الثانیة ، 1403 ه .

58 . السنن الکبری ، أبو بکر أحمد بن الحسین بن علی البیهقی ( ت 458 ه ) ، بیروت : دار الفکر للطباعة والنشر والتوزیع .

59 . سیر أعلام النبلاء ، أبو عبد اللّه محمّد بن أحمد الذهبی (ت 748 ه ) ، تحقیق : شُعیب الأرنؤوط ، بیروت : مؤسّسة الرسالة ، الطبعة العاشرة، 1414 ه .

60 . السیرة الحلبیّة ، علی بن برهان الدین الحلبی الشافعی ( ت 11 ه ) ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی .

61 . شرح الأخبار فی فضائل الأئمّة الأطهار ، أبو حنیفة القاضی النعمان بن محمّد المصری (ت 363 ه ) ، تحقیق : السیّد محمّد الحسینی الجلالی ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1412 ه .

62 . شرح نهج البلاغة ، عبد الحمید بن محمّد المعتزلی (ابن أبی الحدید) (ت 656 ه ) ، تحقیق : محمّد أبو الفضل إبراهیم ، بیروت : دار إحیاء التراث ، الطبعة الثانیة، 1387 ه .

ص:124

63 . الصافی فی تفسیر القرآن (تفسیر الصافی) ، محمّد محسن بن شاه مرتضی (الفیض الکاشانی) (ت 1091 ه ) ، طهران : مکتبة الصدر ، الطبعة الاُولی، 1415 ه.

64 . صحیح ابن حبّان ، علیّ بن بلبان الفارسی المعروف بابن بلبان (ت 739 ه ) ، تحقیق : شعیب الأرنؤوط ، بیروت : مؤسّسة الرسالة ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

65 . صحیح البخاری ، أبو عبد اللّه محمّد بن إسماعیل البخاری (ت 256 ه ) ، تحقیق : مصطفی دیب البغا ، بیروت : دار ابن کثیر ، الطبعة الرابعة، 1410 ه .

66 . صحیح مسلم ، أبو الحسین مسلم بن الحجّاج القشیری النیسابوری ( ت 261 ه ) ، بیروت : دار الفکر ، طبعة مصحّحة ومقابلة علی عدّة مخطوطات ونسخ معتمدة .

67 . الصراط المستقیم إلی مستحقّی التقدیم ، زین الدین أبو محمّد علی بن یونس النباطی البیاضی (ت 877 ه ) ، تحقیق: محمّد باقر المحمودی ، طهران : المکتبة المرتضویّة ، الطبعة الاُولی، 1384 ه .

68 . الصواعق المحرقة فی الردّ علی أهل البدع والزندقة ، أحمد بن حجر الهیثمی الکوفی (ت 974 ه ) ، إعداد : عبد الوهّاب بن عبد اللطیف ، مصر : مکتبة القاهرة ، الطبعة الثانیة ، 1385 ه .

69 . الطبقات الکبری (الطبقة الخامسة من الصحابة) ، محمّد بن سعد منیع الزهری (ت 230 ه ) ، الطائف : مکتبة الصدّیق ، الطبعة الاُولی، 1414 ه .

70 . الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف ، أبو القاسم رضی الدین علیّ بن موسی بن طاووس الحسنی (ت 664 ه ) ، قمّ: مطبعة الخیام ، الطبعة الاُولی ، 1400 ه .

71 . علل الشرائع ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تقدیم : السیّد محمّد صادق بحر العلوم ، 1385 ه ، النجف الأشرف : منشورات المکتبة الحیدریة .

72 . عیون أخبار الرضا ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : الشیخ حسین الأعلمی ، 1404 ه ، بیروت : مؤّسة الأعلمی للمطبوعات .

73 . الغدیر فی الکتاب والسنّة والأدب ، عبد الحسین أحمد الأمینی (ت 1390 ه ) ، بیروت : دار الکتاب العربی ، الطبعة الثالثة ، 1387 ه .

74 . فتح الباری شرح صحیح البخاری ، أبو الفضل أحمد بن علی بن حجر العسقلانی (ت 852 ه ) ، تحقیق : عبد العزیز بن عبد اللّه بن باز ، بیروت : دار الفکر ، الطبعة الاُولی ، 1379 ه .

75 . فتوح البلدان ، أحمد بن یحیی البلاذری (ت 279 ه ) ، تحقیق : عبد اللّه أنیس الطبّاع ، بیروت : مؤسّسة المعارف ، الطبعة الاُولی، 1407 ه .

76 . فتوح الشام، أبو عبد اللّه محمّد بن عمر الواقدی (ت 2071 ه )، بیروت: دار الجیل.

77 . الفتوح، أبو محمّد أحمد بن أعثم الکوفی (ت 314 ه )، تحقیق : علی شیری، بیروت : دار الأضواء ، الطبعة الاُولی، 1411 ه .

78 . فیض القدیر، شرح الجامع الصغیر، محمّد عبد الرؤوف المناوی، تحقیق: أحمد عبد السلام، بیروت : دار الکتب العلمیة، الطبعة الاُولی، 1415 ه .

ص:125

79 . قرب الإسناد، أبو العبّاس عبد اللّه بن جعفر الحِمیَری القمّی (ت بعد 304 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة آل البیت ، قمّ : مؤسّسة آل البیت ، الطبعة الاُولی ، 1413 ه .

80 . الکافی ، أبو جعفر ثقة الإسلام محمّد بن یعقوب بن إسحاق الکلینی الرازی ( ت 329 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفاری ، طهران : دار الکتب الإسلامیة ، الطبعة الثانیة ، 1389 ه .

81 . کامل الزیارات ، أبو القاسم جعفر بن محمّد بن قولویه (ت 367 ه ) ، تحقیق : عبد الحسین الأمینی التبریزی ، النجف الأشرف : المطبعة المرتضویة ، الطبعة الاُولی ، 1356 ه .

82 . الکامل فی التاریخ ، أبو الحسن علی بن محمّد الشیبانی الموصلی المعروف بابن الأثیر (ت 630 ه ) ، تحقیق: علی شیری ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی ، الطبعة الاُولی، 1408 ه .

83 . کتاب من لا یحضره الفقیه ، أبو جعفر محمّد بن علیّ بن الحسین بن بابویه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق (ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفّاری ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی .

84 . کشف الخفاء والإلباس عمّا اشتهر من الأحادیث علی ألسنة الناس ، إسماعیل بن محمّد العجلونی الجرّاحی (ت 1162 ه) ، بیروت : دار الکتب العلمیة، 1408 ه .

85 . کشف الغمّة فی معرفة الأئمّة ، علی بن عیسی الإربلی ( ت 687 ه ) ، تحقیق : السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی ، بیروت : دار الکتاب الإسلامی ، الطبعة الاُولی ، 1401 ه .

86 . کفایة الأثر فی النصّ علی الأئمّة الاثنی عشر ، أبو القاسم علی بن محمّد بن علی الخزّاز القمّی (ق 4 ه ) ، تحقیق: السیّد عبد اللطیف الحسینی الکوه کمری ، طهران: نشر بیدار، الطبعة الاُولی، 1401 ه .

87 . کفایة الطالب فی مناقب علی بن أبی طالب، أبو عبد اللّه محمّد بن یوسف بن محمّد الگنجی الشافعی (ت658 ه ) ، تحقیق: محمّد هادی الأمینی ، طهران : دار إحیاء تراث أهل البیت ، الطبعة الثانیة، 1404 ه .

88 . کمال الدین وتمام النعمة ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفّاری ، قمّ : مؤّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین ، الطبعة الاُولی ، 1405 ه .

89 . کنز العمّال فی سنن الأقوال والأفعال ، علاء الدین علی المتّقی بن حسام الدین الهندی ( ت 975 ه ) ، ضبط وتفسیر : الشیخ بکری حیّانی ، تصحیح وفهرسة : الشیخ صفوة السقا ، بیروت : مؤّسة الرسالة ، الطبعة الاُولی ، 1397 ه .

90 . اللزام الناصب فی إثبات الحجّة الغائب، الشیخ علی الیزدی الحائری ( ت 1333 ه )، تحقیق: السیّد علی عاشور.

91 . مثیر الأحزان ومنیر سبل الأشجان ، أبو إبراهیم محمّد بن جعفر الحلّی المعروف بابن نما (ت 645 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) ، قمّ : مؤسّسة الإمام المهدی (عج) .

92 . مجمع البیان فی تفسیر القرآن (تفسیر مجمع البیان) ، الفضل بن الحسن الطبرسی (أمین الإسلام) (ت 548 ه ) ، تحقیق : السیّد هاشم الرسولی المحلاّتی

ص:126

والسیّد فضل اللّه الیزدی الطباطبائی ، بیروت : دار المعرفة ، الطبعة الثانیة، 1408 ه .

93 . مجمع الزوائد ومنبع الفوائد ، نور الدین علی بن أبی بکر الهیثمی ( ت 807 ه ) ، بیروت : دار الکتب العلمیة ، الطبعة الاُولی ، 1408 ه .

94 . المجموع (شرح المهذّب) ، الإمام أبو زکریا محی الدین بن شرف النووی ( ت676 ه ) ، بیروت : دار الفکر .

95 . المحتضر، عزّ الدین أبو محمّد الحسن بن سلیمان بن محمّد الحلّی (ق 8 ه)، تحقیق: سیّد علی أشرف، قمّ: المکتبة الحیدریة، 1424 ه .

96 . مختصر بصائر الدرجات ، حسن بن سلیمان الحلّی (ق 9 ه ) ، قمّ : انتشارات الرسول المصطفی .

97 . مروج الذهب ومعادن الجوهر ، أبو الحسن علی بن الحسین المسعودی (ت 346 ه ) ، تحقیق : محمّد محیی الدین عبد الحمید ، القاهرة : مطبعة السعادة ، الطبعة الرابعة، 1384 ه .

98 . المزار الکبیر ، أبو عبد اللّه محمّد بن جعفر المشهدی (ق 6 ه ) ، تحقیق : جواد القیّومی الإصفهانی ، قمّ : نشر قیّوم ، الطبعة الاُولی ، 1419 ه .

99 . مستدرک الوسائل ومستنبط المسائل ، المیرزا حسین النوری ( ت 1320 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة آل البیت ، قمّ : مؤّسة آل البیت ، الطبعة الاُولی ، 1408 ه .

100 . المستدرک علی الصحیحین ، أبو عبد اللّه محمّد بن عبد اللّه الحاکم النیسابوری (ت 405 ه )، تحقیق : مصطفی عبد القادر عطا ، بیروت : دار الکتب العلمیّة ، الطبعة الاُولی ، 1411 ه .

101 . المسترشد فی إمامة أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب ، أبو جعفر محمّد بن جریر الطبری الإمامی (ق 5 ه ) ، تحقیق : أحمد المحمودی ، طهران : مؤسّسة الثقافة الإسلامیّة لکوشانبور ، الطبعة الاُولی ، 1415 ه .

102 . مستند الشیعة فی أحکام الشریعة ، العلاّمة المولی أحمد بن محمّد مهدی النراقی (ت 1245 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة آل البیت لإحیاء التراث ، مشهد : مؤسّسة آل البیت لإحیاء التراث ، 1415 ه .

103 . مسند أبی یعلی الموصلی ، أبو یعلی أحمد بن علیّ بن المثنّی التمیمی الموصلی (ت 307 ه ) ، تحقیق : إرشاد الحقّ الأثری ، جدّة : دار القبلة ، الطبعة الاُولی ، 1408 ه .

104 . مسند أحمد ، أحمد بن محمّد بن حنبل الشیبانی (ت 241 ه ) ، تحقیق : عبد اللّه محمّد الدرویش ، بیروت : دار الفکر ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

105 . مصباح الزائر ، أبوالقاسم علی بن موسی الحلّی المعروف بالسیّد ابن طاووس (ت 664 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة آل البیت ، قمّ : مؤسّسة آل البیت ، الطبعة الاُولی ، 1417 ه .

106 . مصباح المتهجّد ، أبو جعفر محمّد بن الحسن بن علیّ بن الحسن الطوسی (ت 460 ه ) ، تحقیق : علیّ أصغر مروارید ، بیروت : مؤسّسة فقه الشیعة ، الطبعة الاُولی ، 1411 ه .

107 . المصباح فی الأدعیة والصلوات والزیارات ، تقی الدین إبراهیم بن علی بن الحسن العاملی الکفعمی (ت 900 ه )، تصحیح: الشیخ حسین الأعلمی ، بیروت : مؤسّسة الأعلمی للمطبوعات ، الطبعة الاُولی، 1414 ه .

ص:127

108 . مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول ، کمال الدین محمّد بن طلحة الشافعی (ت 654 ه ) ، نسخة مخطوطة ، قمّ : مکتبة آیة اللّه المرعشی .

109 . معانی الأخبار ، أبو جعفر محمّد بن علی بن الحسین بن بابَوَیه القمّی المعروف بالشیخ الصدوق ( ت 381 ه ) ، تحقیق : علی أکبر الغفّاری ، 1379 ه ، قمّ : مؤّسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرّسین ، الطبعة الاُولی، 1361 ه .

110 . المعجم الکبیر ، أبو القاسم سلیمان بن أحمد اللخمی الطبرانی (ت 360 ه ) ، تحقیق : حمدی عبد المجید السلفی ، بیروت : دار إحیاء التراث العربی ، الطبعة الثانیة ، 1404 ه .

111 . معجم ما استعجم ، عبد اللّه بن عبد العزیز البکری (ت 487 ه ) ، تحقیق : مصطفی السقّا ، بیروت : عالم الکتب ، الطبعة الثالثة ، 1403 ه .

112 . معرفة الثقات، الحافط العجلی ، المدینه : مکتبة الدار ، الاُولی، 1405 ه .

113 . مقاتل الطالبیّین ، أبو الفرج علی بن الحسین بن محمّد الإصبهانی (ت 356 ه ) ، تحقیق : السیّد أحمد صقر ، قمّ : منشورات الشریف الرضی ، الطبعة الاُولی، 1405 ه .

114 . مقتل الحسین، أبو مخنف لوط بن یحیی الأزدی الکوفی (ت 157 ه )، قمّ: المطبعة العلمیّة، الطبعة الثانیة، 1364 ش .

115 . مناقب آل أبی طالب (المناقب لابن شهر آشوب) ، محمّد بن علی المازندرانی (ابن شهر آشوب) (ت 588 ه ) ، قمّ : المطبعة العلمیّة .

116 . المناقب (المناقب للخوارزمی) ، للحافظ الموفّق بن أحمد البکری المکّی الحنفی الخوارزمی (568 ه )، تحقیق : مالک المحمودی ، قمّ : مؤسّسة النشر الإسلامی ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

117 . المنتظم فی تاریخ الاُمم والملوک ، عبد الرحمن بن علی بن الجوزی (ت 597 ه ) ، تحقیق : محمّد عبد القادر عطا ، بیروت : دار الکتب العلمیّة ، الطبعة الاُولی، 1412 ه .

118 . موسوعة کلمات الإمام الحسین ، معهد تحقیقات باقر العلوم ، قمّ : دار المعروف ، الطبعة الاُولی، 1415 ه .

119 . نظم درر السمطین ، محمّد بن یوسف الزرندی (ت 750 ه) ، إصفهان : مکتبة الإمام أمیر المؤمنین ، 1377 ش .

120 . النوادر ، فضل اللّه بن علی الحسنی الراوندی (ت 571 ه ) ، تحقیق : سعید رضا علی عسکری ، قمّ : دار الحدیث ، الطبعة الاُولی، 1377 ش .

121 . النور المبین فی قصص الأنبیاء والمرسلین، السیّد نعمة اللّه الجزائری ( ت 1112 ه )، قمّ: منشورات الشریف الرضی.

122 . وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة ، محمّد بن الحسن الحرّ العاملی ( ت 1104 ه ) ، تحقیق : مؤسّسة آل البیت ، قمّ : مؤّسة آل البیت لإحیاء التراث ، الطبعة الثانیة ، 1414 ه .

123 . الیقین باختصاص مولانا علی بإمرة المسلمین ، أبو القاسم علی بن موسی الحلّی المعروف بابن طاووس (ت 664 ه ) ، تحقیق : محمّد باقر أنصاری ، قمّ : مؤسّسة دار الکتاب ، الطبعة الاُولی ، 1413 ه .

124 . ینابیع المودّة لذوی القربی ، سلیمان بن إبراهیم القندوزی الحنفی (ت 1294 ه ) ، تحقیق : علی جمال أشرف الحسینی ، طهران : دار الاُسوة ، الطبعة الاُولی ، 1416 ه .

ص:128